Καθώς μεγαλώνει το παιδί, αρχίζει να κάνει τις δικές του επιλογές, οπότε ο γονιός συχνά χρησιμοποιεί φράσεις όπως: «Σταμάτα», «Όχι», «Μην το κάνεις αυτό». Πως θα είναι άραγε τα πράγματα αν αντί να λέτε στο παιδί σας τι δεν πρέπει να κάνει, επιλέγετε λέξεις που του λένε τι μπορεί να κάνει, δηλαδή χρησιμοποιείτε θετική διατύπωση;
Αυτή η μικρή αλλαγή στη γλώσσα που χρησιμοποιείτε, μπορεί πραγματικά να έχει πολύ θετική επίδραση στην ατμόσφαιρα της συζήτησης. Όταν εστιάζετε στη χρήση θετικής διατύπωσης καθώς μιλάτε στο παιδί σας, πιθανότατα θα διαπιστώσετε ότι μειώνονται τα ξεσπάσματά του, οι γκρίνιες και γενικά οι προκλητικές συμπεριφορές.
Ας δούμε γιατί συμβαίνει αυτό. Τα μικρά παιδιά δεν μπορούν να κατανοήσουν πως όταν τους λένε να μην κάνουν κάτι π.χ. «μην τρέχεις», στην πραγματικότητα πρέπει να κάνουν το αντίθετο, δηλ. να περπατάνε κανονικά. Ο εγκέφαλος δεν μπορεί να κατανοήσει τις αρνήσεις και πρέπει να αντιστρέψει τις καταφάσεις για να το κάνει!
Έτσι, αν πεις στο παιδί, «Μη σκαρφαλώνεις στον πάγκο», μπορεί να μπερδευτεί. Αντίθετα, η φράση «Σε παρακαλώ βάλε τα πόδια σου στο πάτωμα», λέει στο παιδί ακριβώς ποια είναι η προσδοκία του γονιού και πως μπορεί να αλλάξει αυτό που κάνει.
Η θετική διατύπωση βοηθάει επίσης το παιδί να κάνει μια κατάλληλη επιλογή από μόνο του, πράγμα που μπορεί να ενισχύσει την αυτοεκτίμησή του.
Όταν δίνετε συγκεκριμένες οδηγίες, λέγοντας στο παιδί ακριβώς τι μπορεί να κάνει και πότε, είναι πολύ πιο εύκολο για εκείνο να συνεργαστεί και να υπακούσει.
Οι θετικές σχέσεις με τους γονείς, τους δασκάλους και άλλους φροντιστές, αποτελούν τη βάση για να είναι το παιδί χαρούμενο, για να χτίσει την αυτοεκτίμησή του και την ικανότητα να κατανοεί και να προβλέπει μελλοντικές επιλογές θετικής συμπεριφοράς.
Ο τρόπος με τον οποίο μιλάτε στο παιδί έχει σημαντική επίδραση στη συμπεριφορά του. Το να κάνετε θετικές αλλαγές στον τρόπο που επικοινωνείτε μαζί του, μπορεί να είναι δύσκολο αλλά με λίγη εξάσκηση θα δείτε μεγάλη διαφορά στη σχέση σας με το παιδί. Το παιδί θα νιώσει μεγαλύτερη ενθάρρυνση, θετικότητα και ανεξαρτησία και σαν αποτέλεσμα, θα έχετε συνολικά καλύτερη συνεργασία.
Παραδείγματα θετικής διατύπωσης
Περιορίστε τις αρνητικές φράσεις όπως: «μη», «δεν», «όχι» κοκ.
Αντί να λέτε στο παιδί τι να μην κάνει, πείτε του τι μπορεί (τι επιτρέπεται) να κάνει.
Ας δούμε μερικά παραδείγματα:
Προσφέρετε επιλογές
Όταν δίνετε στο παιδί επιλογές για το τι μπορεί να κάνει, να φορέσει, που μπορεί να πάει κλπ., νιώθει ότι έχει κάποιο έλεγχο στη συμπεριφορά του. Έτσι, είναι πιθανότερο να επιλέξει μια από τις εναλλακτικές που του δώσατε. Αυτή η στρατηγική είναι καλή και για το γονιό γιατί εγκρίνει τις επιλογές αυτές.
Η παροχή επιλογών, είναι μια ένδειξη σεβασμού στο παιδί ως άτομο και ενθαρρύνει την ανεξαρτησία του.
Παράδειγμα: «Είναι ώρα να τακτοποιήσουμε το σπίτι. Τι θα τακτοποιήσεις εσύ, τα πιάτα ή τις κούκλες;»
Πείτε του το πότε
Όταν το παιδί ζητάει να κάνει κάτι, αντί να του πείτε όχι, δώστε αναγνώριση στην επιθυμία του και πείτε του πότε υπάρχει δυνατότητα να το κάνει. Αυτή η απάντηση ακούγεται περισσότερο ως «ναι» στο παιδί.
Παράδειγμα: Το παιδί σας ζητάει να πάτε στο πάρκο αλλά εσείς έχετε να τελειώσετε κάποια δουλειά. Μπορείτε να του πείτε: «Το πάρκο είναι πολύ ωραία ιδέα! Χρειάζεται να τελειώσω αυτή τη δουλειά τώρα. Θέλεις να πάμε σήμερα μετά τον ύπνο σου ή αύριο το πρωί μετά το πρωινό;»
Χρησιμοποιήστε την τακτική «Πρώτα … μετά …»
Ένας άλλος θετικός τρόπος για να πείτε στο παιδί πότε μπορεί να κάνει κάτι που θέλει, είναι να του διευκρινίσετε ότι πρώτα θα κάνει κάτι που του ζητάτε και μετά θα κάνει αυτό που θέλει.
Παράδειγμα: Το παιδί θέλει να δει τηλεόραση αλλά εσείς θέλετε να μαζέψει πρώτα τα παιχνίδια του. Μπορείτε να του πείτε: «Πρώτα μάζεψε τα παιχνίδια σου και μετά μπορείς να δεις τηλεόραση.»
Δώστε στο παιδί χρόνο να σκεφτεί
Κάποιες φορές μπορεί να εκνευρίζεστε όταν το παιδί δεν ανταποκρίνεται άμεσα σ’ αυτά που του ζητάτε και μπαίνετε στον πειρασμό να χρησιμοποιήσετε εντολές και να υψώσετε τη φωνή σας. Όταν συμβαίνει αυτό, θυμηθείτε ότι το παιδί τώρα μαθαίνει τη γλώσσα και πώς να τη χρησιμοποιεί. Χρειάζεται χρόνο για να σκεφτεί αυτό που του είπατε και πως θα ανταποκριθεί. Μπορεί να του πάρει περισσότερο χρόνο απ’ αυτόν που χρειάζεστε εσείς για να επεξεργαστείτε την πληροφορία. Αν εξασκηθείτε στο να παραμένετε ήρεμοι και επαναλαμβάνετε με υπομονή την πρόταση, θα βλέπετε λιγότερες προκλητικές συμπεριφορές από το παιδί και θα απολαμβάνετε περισσότερο ποιοτικό χρόνο μαζί του.
Βοηθήστε το παιδί να θυμηθεί
Τα παιδιά αφαιρούνται εύκολα. Κάποιες φορές μπορεί να χρειαστεί να θυμίσετε στο παιδί αυτό που του ζητήσατε να κάνει, προκειμένου να το κάνει. Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε φράσεις τύπου «Θυμάμαι ότι …»
Παράδειγμα: Ας υποθέσουμε ότι έχετε ζητήσει απ’ το παιδί να φορέσει τα παπούτσια του ώστε να μπορέσει να βγει έξω και εκείνο έρχεται σε σας χωρίς να τα έχει φορέσει και προσπαθεί να βγει έξω. Μπορείτε να του πείτε: «Θυμάμαι ότι χρειάζεται να βάλεις πρώτα τα παπούτσια σου πριν βγεις έξω.» Όταν λέτε την πληροφορία ως ένα απλό γεγονός παρά ως εντολή, του δίνετε τα στοιχεία που χρειάζεται για να κάνει τη σωστή επιλογή μόνος του, χωρίς να τον κατηγορείτε ή να τον κάνετε να νιώθει ότι απέτυχε.
Ως δάσκαλοι, χρησιμοποιήστε Θετική διατύπωση στο σχολείο
Αν είστε δάσκαλος, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε θετική διατύπωση στο σχολείο για να βοηθήσετε τα παιδιά να αποκτήσουν περισσότερη αυτοπεποίθηση και ανεξαρτησία.
Όταν λέτε στα παιδιά τι μπορούν να κάνουν, μαθαίνουν να διαχειρίζονται μόνα τους τον εαυτό τους, τις ρουτίνες μέσα στην τάξη και τις σχέσεις τους με τους συνομηλίκους.
Παράδειγμα: Αν ένα παιδί πετάει άμμο στο προαύλιο, μπορείτε να του δείξετε ότι αντί γι’ αυτό, μπορεί να χρησιμοποιήσει ένα φτυάρι για να βάλει την άμμο μέσα σ’ έναν κουβά. Π.χ. «Αν θέλεις να παίξεις με την άμμο, μπορείς να γεμίσεις αυτό τον κουβά. Θέλεις το γαλάζιο κουβά ή τον κόκκινο;» Μ’ αυτό τον τρόπο, ο δάσκαλος αφενός δίνει αξία στο ενδιαφέρον του παιδιού και αφετέρου το κατευθύνει σε μια πιο κατάλληλη επιλογή παιχνιδιού.
Παναγιώτα Κυπραίου
Ψυχοθεραπεύτρια – Συντονίστρια Σχολών Γονέων