Το Σύνταγμα δίνει το δικαίωμα στον κ. Τασούλα να απονέμει χάρη ακόμη και σε υπουργούς – Σε ποιες περιπτώσεις έχει γίνει χρήση του συγκεκριμένου προνομίου
Στο αξίωμα του ανώτατου πολιτειακού άρχοντα ανέρχεται ο Κώστας Τασούλας και τυπικά σήμερα, μετά την εκλογή του από τη Βουλή ως νέου Προέδρου της Δημοκρατίας, παραλαμβάνοντας τη «σκυτάλη» του αξιώματος από την Κατερίνα Σακελλαροπούλου. Επί της διαδικασίας το μόνο που απομένει είναι η ορκωμοσία του ηπειρώτη πολιτικού ενώπιον της εθνικής αντιπροσωπείας στις 13 Μαρτίου.
Οι αρμοδιότητές του είναι καθορισμένες από το Σύνταγμα της χώρας, κάποιες συμβολικές και κάποιες άλλες με ουσιαστικότερη επιρροή στη λειτουργία του κράτους. Ωστόσο, υπάρχει και ένα άγνωστο εν πολλοίς δικαίωμα στο ευρύ κοινό, αυτό της απονομής χάριτος.
Ο Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας έχει το δικαίωμα να μειώσει, να μετατρέψει ή ακόμα και να διαγράψει τις ποινικές κυρώσεις ενός καταδικασμένου ατόμου. Βέβαια, δεν είναι μια απόφαση που μπορεί να πάρει μόνος του. Απαιτείται πρόταση του υπουργού Δικαιοσύνης και η γνώμη ενός ειδικού συμβουλίου, το οποίο αποτελείται κυρίως από δικαστές. Μάλιστα σε ορισμένες περιπτώσεις, όπως όταν πρόκειται για υπουργό που έχει καταδικαστεί, χρειάζεται και η έγκριση της Βουλής.
Το Σύνταγμα αναφέρει επί λέξει στο άρθρο 47:
«O Πρόεδρος της Δημοκρατίας έχει το δικαίωμα, ύστερα από πρόταση του Yπουργού Δικαιοσύνης και γνώμη συμβουλίου που συγκροτείται κατά πλειοψηφία από δικαστές, να χαρίζει, μετατρέπει ή μετριάζει τις ποινές που επιβάλλουν τα δικαστήρια, καθώς και να αίρει τις κάθε είδους νόμιμες συνέπειες ποινών που έχουν επιβληθεί και εκτιθεί.
O Πρόεδρος της Δημοκρατίας μόνο με τη συγκατάθεση της Bουλής έχει το δικαίωμα να απονέμει χάρη σε Yπουργό που καταδικάστηκε κατά το άρθρο 86 (σ.σ. είναι το άρθρο που αφορά τη δίωξη κατά μελών της κυβέρνησης και την παραπομπή σε Ειδικό Δικαστήριο).
Αμνηστία παρέχεται μόνο για πολιτικά εγκλήματα, με νόμο που ψηφίζεται από την Ολομέλεια της Bουλής με πλειοψηφία των τριών πέμπτων του όλου αριθμού των βουλευτών.
Αμνηστία για κοινά εγκλήματα δεν παρέχεται ούτε με νόμο».
Η απονομή χάριτος από τους ανώτατους άρχοντες έχει βαθιές ρίζες στην ιστορία. Από την αρχαιότητα, οι ηγέτες χρησιμοποιούσαν αυτό το προνόμιο για να δείξουν δύναμη και μεγαλοψυχία. Στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, οι αυτοκράτορες μπορούσαν να σώσουν κάποιον καταδικασμένο, όπως και οι βασιλιάδες του Μεσαίωνα. Σήμερα, το δικαίωμα αυτό έχει περάσει στους σύγχρονους ηγέτες με μια ξεκάθαρα πιο… εκλεπτυσμένη μορφή, και χρησιμοποιείται υπό αυστηρούς κανόνες και μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις.
Να σημειωθεί ότι η χάρη του Π.τ.Δ. δεν ακυρώνει την απόφαση του δικαστηρίου, αλλά λειτουργεί μόνο για το μέλλον του καταδικασμένου. Για παράδειγμα, αν κάποιος έχει καταδικαστεί σε φυλάκιση, η χάρη μπορεί να μειώσει ή να διαγράψει το υπόλοιπο της ποινής, αλλά δεν διαγράφει το γεγονός ότι καταδικάστηκε.
Είναι σημαντικό να σημειωθεί ακόμη ότι η απονομή χάριτος δεν είναι το ίδιο με την αμνηστία. Η αμνηστία μπορεί να σβήσει τελείως ένα αδίκημα, ακόμα και για περιπτώσεις πολλών προσώπων μαζί. Αντίθετα, η χάρη αφορά συγκεκριμένα άτομα και δίνεται μόνο μετά από αμετάκλητη καταδίκη.
Έχουν υπάρξει κατά το παρελθόν φορές που κοινωνικές ομάδες ή οργανώσεις ζητούν να δοθεί χάρη σε κάποιον, θεωρώντας ότι η ποινή του ήταν άδικη ή υπερβολική. Άλλες φορές πάλι η κοινή γνώμη μπορεί να αντιδράσει αρνητικά, αν θεωρεί ότι κάποιος δεν άξιζε να ευνοηθεί.
Για να υποβληθεί μια αίτηση απονομής χάριτος, χρειάζονται διάφορα δικαιολογητικά, ένα παράβολο 120 ευρώ και χρόνος αναμονής που μπορεί να φτάσει τους 18 μήνες. Παρόλο που η διαδικασία φαίνεται ξεκάθαρη (η διαδικασία αναφέρεται στο Εθνικό Μητρώο Διοικητικών Διαδικασιών της Ελληνικής Κυβέρνησης μέσω του https://mitos.gov.gr/index.php), στην πραγματικότητα μόνο λίγα αιτήματα γίνονται δεκτά, ενώ τα περισσότερα απορρίπτονται πριν καν φτάσουν στο γραφείο του Προέδρου.
Περιπτώσεις απονομής χάριτος στην Ελλάδα
Αν και οι περισσότερες απονομές χάριτος δεν γίνονται γνωστές, υπάρχουν κάποιες που έχουν απασχολήσει την κοινή γνώμη.
Το 2012, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Κάρολος Παπούλιας, έδωσε χάρη σε έναν πρώην χρήστη ναρκωτικών, ο οποίος είχε καταδικαστεί σε τετραετή φυλάκιση, επειδή πριν από 14 χρόνια είχε κλέψει μια ρόδα αυτοκινήτου. Ο άνθρωπος αυτός είχε καταφέρει να απεξαρτηθεί και να βρει δουλειά, και κρίθηκε ότι η ποινή του δεν είχε πλέον λόγο ύπαρξης.
Το 2019, ο Προκόπης Παυλόπουλος αποδέχτηκε αίτημα απονομής χάριτος μιας άνεργης μητέρας τεσσάρων παιδιών. Η γυναίκα αυτή δεν μπορούσε να προσληφθεί σε μια θέση οκτάμηνης σύμβασης στον Δήμο Καλαμάτας, επειδή είχε δικαστική εκκρεμότητα λόγω μιας απλήρωτης οφειλής. Ο Πρόεδρος έδωσε τη χάρη, επιτρέποντάς της να εργαστεί και να στηρίξει την οικογένειά της.
Το 2020, η Διδασκαλική Ομοσπονδία Ελλάδος ζήτησε χάρη για μια πρώην διευθύντρια εκπαίδευσης, η οποία είχε απολυθεί μετά από δικαστική απόφαση για τον τρόπο που είχε κρίνει υποψήφιους διευθυντές σχολείων.
Η υπόθεση Δημήτρη Κουφοντίνα: Πρόκειται για μια από τις πιο γνωστές και αμφιλεγόμενες περιπτώσεις. Το καταδικασμένο για τρομοκρατικές επιθέσεις και δολοφονίες μέλος της 17 Νοέμβρη, έκανε απεργία πείνας, ενώ συγκεντρώθηκαν χιλιάδες υπογραφές υπέρ της απονομής χάριτος. Η τότε Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου, παρά τις πιέσεις, δεν έκανε δεκτό το αίτημα.
Τέλος, μια από πιο πολυσυζητημένες περιπτώσεις απονομής χάριτος στην Ελλάδα ήταν αυτή του Χρήστου Ρούσσου. Το 1976, ο Ρούσσος, 19 ετών ναύτης τότε, δολοφόνησε τον 22χρονο εραστή του, Ανέστη Παπαδόπουλο, που τον πίεζε να εκπορνευτεί. Καταδικάστηκε σε ισόβια κάθειρξη.
Αρκετά χρόνια αργότερα, ο Ρούσσος ζήτησε απονομή χάριτος, αλλά ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Χρήστος Σαρτζετάκης, αρνήθηκε, παρά το γεγονός ότι το Συμβούλιο Χαρίτων εισηγήθηκε υπέρ. Οι δηλώσεις του Σαρτζετάκη ότι «δεν πρόκειται απλώς για έναν δολοφόνο, αλλά για έναν ομοφυλόφιλο», προκάλεσαν οργή.
Το 1987, υπήρξαν διαδηλώσεις και πολιτικές πιέσεις για την απονομή χάριτος. Μελίνα Μερκούρη, Μάνος Χατζιδάκις, Μιχάλης Ράπτης, Οτέλο ντε Καρβάλιο, Έντουαρτ Κέννεντυ, Ιβ Μοντάν, Ζαν Λουί Ρεντινιάν ήταν μερικοί από τους πιο ένθερμους υποστηρικτές του Ρούσσου.
Ο Σαρτζετάκης επέμεινε στην άρνησή του, γεγονός που προκάλεσε κρίση. Τελικά, όταν ο Κωνσταντίνος Καραμανλής εξελέγη Πρόεδρος της Δημοκρατίας, η απονομή χάριτος στον Ρούσσο ήταν μία από τις πρώτες του αποφάσεις.
Η υπόθεση αυτή ενέπνευσε την ταινία «Άγγελος» του Γιώργου Κατακουζηνού και το ντοκιμαντέρ «Ήσαν και οι δύο ανώμαλοι», που πήρε τον τίτλο του από ένα δημοσίευμα της εποχής.