Της έδωσα ένα σοκολατάκι που το είχα φέρει από το εξωτερικό. Ήταν το καλύτερό μου, το κεντρικό στο κουτί με το πιο ωραίο χαρτάκι! Το έδωσα στην αδερφή μου, η οποία το έκανε μια χαψιά χωρίς να προσέξει καν το χαρτάκι. Αντίθετα σε μένα αρέσουν οι συσκευασίες, τα περιτυλίγματα, οι κάρτες και γενικά ο,τιδήποτε έντυπο. Πολλές φορές νιώθω ευγνωμοσύνη στον Γουτεμβέργιο που ανακάλυψε την τυπογραφία! Της το έδειξα και γελάσαμε.
Υπάρχουν άνθρωποι που ό,τι και να γίνει θα είναι πάντα εκεί γύρω για να σε νοιαστούν, όχι γιατί έτσι το νομίζεις, αλλά γιατί το έχουν αποδείξει. Μπορεί να διαφωνείς με κάποιον, να έχετε διαφορετικούς χαρακτήρες, να θέλει να σου κάνει το «δάσκαλο», το «γονέα και κηδεμόνα», όμως είναι ο καλός σου άγγελος. Στο ρόλο αυτό βρίσκονται συνήθως οι γονείς, τα αδέρφια ή άλλοι συγγενείς και οι πραγματικοί φίλοι. Σε κάποια δύσκολη στιγμή ο άνθρωπος μπορεί να γνωρίσει και την «καλοσύνη των ξένων». Πάντα υπάρχουν οι «φιλάνθρωποι», με την καλή έννοια, που θέλουν να κάνουν το καλό.
Είναι κάποιες φράσεις, τις οποίες τις ακούς σε μικρή ηλικία και δεν τις πολυκαταλαβαίνεις, δεν μπορείς να κατανοήσεις το βάθος του νοήματός τους, γιατί σου λείπει η εμπειρία. Χρόνου φείδου.
Τη συγκεκριμένη φράση την είχα ακούσει, μαθήτρια γυμνασίου, να την λέει συχνά σαν συμβουλή μια καθηγήτριά μου, η οποία δεν έκρυβε, αντίθετα μιλούσε ανοιχτά για την κακοποίηση που είχε υποστεί από τον πρώην σύζυγό της.
Η κακοποίηση αυτή ήταν ο λόγος που της έδωσε δύναμη μετά το διαζύγιο να περάσει στο πανεπιστήμιο και να σπουδάσει, ενώ είχε ήδη και ένα μικρό παιδί! Μαθήτρια γυμνασίου τότε, είχα καταλάβει τι σημαίνει «χρόνου φείδου», δηλαδή, να εκμεταλλεύεσαι σωστά το χρόνο, αλλά το είχα καταλάβει επιφανειακά. Όταν σε χτυπούν, σε βρίζουν, σε προσβάλλουν, σε καταπιέζουν, σε μειώνουν, εννοείται ότι πρέπει να σχεδιάσεις το δρόμο προς τη φυγή!
Την οριστική φυγή. Το θέμα είναι να το καταλάβεις, γιατί θέλει συνήθως χρόνο. Μπορεί να βλέπεις την αλήθεια να καίγεται μπροστά σου για χρόνια, σαν τη φλεγόμενη βάτο του Μωϋσή και να μην το πιστεύεις. Μη χάνεις χρόνο με αυτούς που δεν σε εκτιμούν, είχε γράψει Κ.Π. Καβάφης.
Αυτή η γυναίκα λειτούργησε για μένα σαν πρότυπο, γιατί βρήκε τη δύναμη, όχι μόνο να φύγει από έναν κακοποιητικό γάμο, αλλά και να σπουδάσει και να μεγαλώσει το παιδί μόνη της, με τη βοήθεια των δικών της.
Εκείνη την εποχή, πάνω από 25 χρόνια πριν, το διαζύγιο δεν ήταν τόσο συχνό. Οι γονείς έμεναν μαζί για λόγους κοινωνικούς και οικονομικούς, αδιαφορώντας επιδεικτικά για τον αντίχτυπο που είχαν στην ψυχή των παιδιών τα δικά τους παιχνίδια ανταγωνισμού και εξουσίας. Νομίζω πως το «μένουμε παντρεμένοι για τα παιδιά» είναι ένα μεγάλο ψέμα. Οι λόγοι αφορούσαν τους ίδιους, όχι τα παιδιά. Ακόμα και μια εργαζόμενη μητέρα, θα συναντούσε τεράστιες δυσκολίες σε κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο αν έμενε μόνη με παιδιά. Αν είχε γονείς ή συγγενείς και πάλι θα ήταν αμφίβολο αν θα μπορούσαν να τη στηρίξουν ηθικά και οικονομικά.
Όσο για τον πατέρα, θα έμενε και αυτός στιγματισμένος, απομονωμένος, ίσως και μισητός. Θα σκεφτόταν πως τον βλέπουν μόνο ως «τράπεζα», πράγμα που μπορεί να συνέβαινε έτσι και αλλιώς… Έκανε και τον ηθικό, τον ηθικολόγο, ήταν και «μορφωμένος» και όμως εγκατέλειψε τη γυναίκα του για τη γραμματέα του, μα όταν αρρώστησε βαριά, η σύζυγός του ήταν εκείνη που τον φρόντισε ως το θάνατό του… Από συμπόνια; Από υποχρέωση; Δεν έχει σημασία πια…
Ποιος μπορεί να κρίνει ποιος χρόνος είναι χαμένος και ποιος κερδισμένος για τον καθένα; Είναι πολύ κακό να σε προδίδουν, να σε εγκαταλείπουν, να σε χρησιμοποιούν, όποιος και αν είναι ο λόγος. Αν επιστρέψει, με σπασμένα φτερά ή ακόμα και χρεοκοπημένος, καταδικασμένος ή το πιο ακραίο, βαριά άρρωστος, τότε θα τον δεχτείς; Πρόσεξε μην επιστρέψει άρρωστος και αναγκαστείς να τον φροντίσεις… Ήρθε επειδή σε χρειάζεται, όχι επειδή σε αγαπά… Και λοιπόν; «Αγαπώ, σημαίνει εγώ αγαπώ, το τι κάνει ο άλλος είναι δική του δουλειά», είχε γράψει Κ. Βάρναλης. Δείξε χαρακτήρα, μην τον δεχτείς… Σε κάποιες περιπτώσεις όλοι λένε τα ίδια, έτσι απλά, λένε ό,τι θα έλεγε οποιοσδήποτε, χωρίς να νοιάζονται. Συμβουλές γενικές, προκατασκευασμένες, που νομίζεις πως θα λειτουργήσουν καλά για σένα.
Η γυναίκα του ήταν βαριά άρρωστη χωρίς ελπίδα θεραπείας, αλλά και χωρίς προοπτική να πεθάνει σύντομα. Η αναπηρία της ήταν πλήρης, είχε ανάγκη από μια γυναίκα να τη φροντίζει. Η νεαρή «νοσοκόμος» ήταν καλούτσικιη στην εμφάνιση και καλή νοικοκυρά. Δεν χρειάστηκε πολύς καιρός για να γίνουν ζευγάρι… Πήρε διαζύγιο, έβαλε την ανάπηρη σε ίδρυμα, παντρεύτηκε τη φροντίστρια και απέκτησαν παιδιά, έγιναν μια ευτυχισμένη οικογένεια… Homo homini lupus… Εδώ δεν μιλάμε απλά για άνθρωπο που πρόδωσε τον άνθρωπό του, δεν μιλάμε για γυναίκα που εκμεταλλεύτηκε την κατάσταση, μιλάμε για lupus. Τόση αχρειότητα είναι σπάνια διεθνώς. Λέμε να μην κρίνουμε τους άλλους, αλλά όχι και έτσι. Όσο και αν φαίνονται συμπαθητικοί, όλοι μιλάνε γι’ αυτούς στο χωριό και όχι άδικα…
Και οι φίλες; Το λιοντάρι είχε μια θεία, τη γάτα. Κάνανε παρέα και του έλεγε τα μυστικά της. Μια μέρα το λιοντάρι πείνασε και σκέφτηκε “θα φάω τη θεία μου”. Άρχισε να την κυνηγάει και τότε αυτή έτρεξε και ανέβηκε στην κορυφή ενός δέντρου. Το λιοντάρι στάθηκε κάτω από το δέντρο και της φώναξε “δεν μου το είχες πει ότι το μπορείς αυτό”… “Αν σου είχα πει και το τελευταίο μου μυστικό, πώς θα είχα σωθεί τώρα;”, απάντησε η γάτα… Ηθικό δίδαγμα: Να είσαι προσεκτικός, επιφυλακτικός, καχύποπτος, ψεύτικος, να μη δίνεις ποτέ όλη την καρδιά σου, να μην λες πολλά… Έτσι ζουν οι περισσότεροι άνθρωποι, με το φόβο μην προδοθούν, μην αποτύχουν. Είναι όμως ζωή αυτή; Είναι; Πρέπει να υπάρχουν και σχέσεις στις οποίες να μπορείς να είσαι ο εαυτός σου! Τον μισώ αυτόν τον μύθο…
Και μας το έλεγε ο δάσκαλος στην έκτη. Στο διαγώνισμα, να έρθετε προετοιμασμένοι, μην έρθετε ξυπόλητοι στα αγκάθια! Τότε δεν φανταζόμουν ότι η φράση είχε και άλλες προεκτάσεις. Faux amis (όπως λέμε φο μπιζού, φοζ αμί), έλεγε η κ. Ε. Σ. στο μάθημα, faux amis σημαίνει στα γαλλικά ψεύτικοι φίλοι… Είναι όμως και κάτι λέξεις, ζευγάρια λέξεων, που ανήκουν σε διαφορετικές γλώσσες, μοιάζουν πολύ, αλλά διαφέρουν σημαντικά ή εντελώς στη σημασία. Η ομοιότητά τους οφείλεται στην κοινή ετυμολογία τους, για παράδειγμα canna (λατινικά=καλάμι, canella = μικρό καλάμι), κάννα/κάννη (αρχαία ελληνικά = καλάμι), κανέλα (ελληνικά, ιταλικά = το γνωστό μπαχαρικό). Άλλο παράδειγμα: Sychophant, από το ελληνικό συκοφάντης, αλλά στα αγγλικά σημαίνει κόλακας, δουλοπρεπής!
Όταν ένας στενός φίλος ξαφνικά «κρυώσει», χωρίς φαινομενικό λόγο, τότε σίγουρα κάτι άλλο συμβαίνει. Δεν είναι δυνατόν να ταξιδεύει ως το… Βόρειο Σέλλας και μαζί σου να φοβάται να βγει για ένα καφέ, ενώ είστε και εμβολιασμένοι. Δυστυχώς ανάμεσα στις νέες γυναίκες υπάρχει πολύ μεγάλος ανταγωνισμός. Αυτή που κάνει ταμείο και της βγαίνει «μείον», θεωρεί ότι η «κολλητή» είναι εμπόδιο στην πρόοδό της! Μα είναι δυνατόν; Ναι είναι.
Μια γυναίκα μπορεί να ζηλέψει μια άλλη γυναίκα, ακόμα και κάτω από τις πιο σκοτεινές συνθήκες. Μπορεί να ζηλέψουν από την εμφάνιση, το σύντροφο, μέχρι και την επαγγελματική σου κάρτα.
Οι συνομήλικες δύσκολα γίνονται αληθινές φίλες, θέλουν να σε φτάσουν και να σε ξεπεράσουν… Είναι θλιβερό να ξεχνάς ένα φίλο, δεν έχει όλος ο κόσμος ένα φίλο, έλεγε ο Μικρός Πρίγκιπας.
Είναι εξάλλου ένα βασικό χαρακτηριστικό των ψεύτικων φίλων το να θέλουν να είστε ακριβώς στο ίδιο επίπεδο. Αν δεν μπορείς εσύ να χαμηλώσεις ή αυτή να ψηλώσει, τότε δημιουργείται πρόβλημα. Τι να κάνουμε τώρα, να επιστρέψεις στο δημοτικό για να κάνεις παρέα με την αγαπημένη σου παιδική φίλη; Στολίζονται με την αισιοδοξία και τον ενθουσιασμό σου και μετά γίνεσαι… «αρνητικός». Μια φορά μια φίλη ήταν σε κακή ψυχολογική κατάσταση, πεσμένη.
Της έδωσα μια ανόητη συμβουλή που την είχα κάπου διαβάσει, σε περιοδικό ή βιβλίο «αυτοβοήθειας». Fake it till you make it. Προσποιήσου το μέχρι να το πετύχεις. Με τα λίγα αγγλικά που ήξερε ψιθύριζε “fake it till you make it” σαν να της είχα πει κάποια σπουδαία σοφία. Αποφάσισε να το πραγματοποιήσει και είχε αποτέλεσμα. Το αποτέλεσμα ήταν ότι βρήκε «γαμπρό» και μετά ο δικός μου της φαινόταν… «κοινωνική υποβάθμιση»!
Για κάποιους ανθρώπους το να φερθούν fake δεν είναι δα και τόσο δύσκολο! «Και τι έγινε», είναι η συμβουλή της μαμάς, «εγώ τις φίλες μου της είχα μόνο για να βγαίνουμε, δεν περίμενα κάτι περισσότερο από αυτές, αλλά έτσι κι αλλιώς αυτές επιστρέφουν»! Την είχα συναντήσει τη fake it μια φορά τυχαία, πριν από λίγα χρόνια. Καλό φθινόπωρο, ήταν το μόνο που μπόρεσα να πω, μετά από μια σύντομη συνομιλία. Ο μπαμπάς, που παλιά ήταν βοσκός, όταν κάποιος φίλος του φερόταν άσχημα, έλεγε ότι τον «σάκαζε», δηλαδή τον ξέκοβε, όπως το αρνί και το κατσικάκι από τη μαμά του. Μερικούς όμως τους «ξεσάκαζε», τόσο καλόψυχος ήταν.
Περπατούσαμε με την αδερφή μου στα Χανιά, ήταν 1993. Στο δρόμο, παραλίγο να μας πατήσει ένα αυτοκίνητο! Βγήκε έξω εξαγριωμένος, όμως όταν μας είδε χαλάρωσε… Ήταν ένας συνάδελφος που είχε «σακαστεί» και «ξεσακαστεί»! Αλλάζουν οι άνθρωποι.
Βλέπω ανθρώπους που πριν από χρόνια ήταν πιο σκληροί, πιο αγενείς και έχουν γλυκάνει, έχουν γίνει πιο «πολιτισμένοι». Είναι καλοί, αγαπούν και τα ζώα. Είναι κάτι συγκεκριμένοι που ξέρω που έχουν πάθει μετάλλαξη προς την… καλοσύνη! Τους φοβάμαι, είναι αλήθεια. Μου αρέσει όμως που έχουν γίνει καλοί…
Η αληθινή αγάπη δεν είναι το περιτύλιγμα, αλλά και λίγη αληθινή ευγένεια προς τον συνεργάτη, το γείτονα, το ζώο, το συνάνθρωπο, γλυκαίνει τη μέρα. Όπως το είχε θέσει ένας γερμανικός φούρνος – καφέ στη διαφήμισή του: «Εμείς σας δίνουμε εκτός από τα προϊόντα μας και ένα κομμάτι… προσοχής»! (Ein Stück Aufmerksamkeit, δηλαδή, αν έχουμε χρόνο, μπορούμε να τα πούμε και λίγο αν θέλεις).
Πόσο σημαντικό, όμως ακόμα και στην Ελλάδα πια, όχι αυτονόητο…
Ελευθερία Μ.