«Η Ελλάδα έχει το πιο θανατηφόρο σιδηροδρομικό σύστημα στην Ευρώπη. Η αναβάθμιση της ασφάλειας των σιδηροδρόμων στην Ελλάδα παρεμποδίστηκε από καθυστερήσεις και αμέλεια», γράφουν για την τραγωδία στα Τέμπη οι New York Times.
Η ελληνική κυβέρνηση επρόκειτο να εγκαταστήσει σύστημα ασφαλείας πριν από τρία χρόνια για να αποτρέψει τη σύγκρουση που οδήγησε στη χειρότερη σιδηροδρομική καταστροφή στην ιστορία της χώρας στα Τέμπτη το βράδυ της Τρίτης 28/2.
Όταν το εμπορευματικό και το επιβατικό τρένο συγκρούστηκαν στην ίδια γραμμή με μεγάλη ταχύτητα το βράδυ της Τρίτης, οι σιδηροδρομικοί υπάλληλοι έπρεπε να βασιστούν σε ένα σύστημα πολύ λιγότερο εξελιγμένο από αυτό που χρησιμοποιείται σε πολλές άλλες ευρωπαϊκές χώρες, σύμφωνα με αξιωματούχους σιδηροδρόμων και συνδικαλιστικών οργανώσεων και στοιχεία.
Aκόμη και το στοιχειώδες σύστημα δεν ήταν πλήρως λειτουργικό καθώς τα φώτα και τα σήματα ήταν εκτός λειτουργίας, δήλωσαν αξιωματούχοι, καθώς ερευνητές έψαχναν στα ερείπια για περισσότερα πτώματα.
Αυτή η συρροή καθυστερήσεων, προειδοποιήσεων και λαθών άφησε τον πιο πολυσύχναστο σιδηροδρομικό διάδρομο της Ελλάδας ευάλωτο σε αυτό που έχει σχεδιαστεί για να αποτρέπει κάθε σύστημα ασφαλείας: το ανθρώπινο λάθος.
The Greek government was supposed to install a safety system nearly three years ago that was designed to prevent the kind of head-on train collision that killed 57 people this week. https://t.co/dVKypSBmJn
— The New York Times (@nytimes) March 3, 2023
Πολλά από τα όσα συνέβησαν πριν τη σύγκρουση, στην οποία σκοτώθηκαν 57 άνθρωποι, παραμένουν ασαφή. Οι αξιωματούχοι και οι ειδικοί συμφώνησαν: αν υπήρχε ένα σύγχρονο σύστημα ασφαλείας όπως είχε προγραμματιστεί, θα ήταν σχεδόν αδύνατο για ένα φορτηγό τρένο να καταλήξει στην ίδια γραμμή με ένα γεμάτο επιβατικό τρένο.
Θα είχαν ηχήσει προειδοποιήσεις και θα είχαν παρέμβει αυτόματα φρένα. «Ναι, σίγουρα», λέει ο Josef Doppelbauer, επικεφαλής του οργανισμού σιδηροδρόμων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ο οποίος προειδοποιεί για σημαντικές ελλείψεις στο ελληνικό σύστημα ασφάλειας των σιδηροδρόμων εδώ και χρόνια.
Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης κατηγόρησε το «τραγικό ανθρώπινο λάθος» για τη συντριβή. Ο υπουργός Μεταφορών παραιτήθηκε, αναγνωρίζοντας ότι οι προσπάθειες για τη βελτίωση της ασφάλειας των σιδηροδρόμων ήταν ανεπαρκείς. Και ο διευθυντής του σταθμού στη Λάρισα, μια πόλη κοντά στο σημείο της συντριβής, αντιμετωπίζει κατηγορίες συμπεριλαμβανομένης της ανθρωποκτονίας από αμέλεια.
Όμως, το δυστύχημα ρίχνει «φως» σε συστημικά ζητήματα πέρα από τα λάθη που έγιναν και οδήγησαν στο πολύνεκρο δυστύχημα. Το σιδηροδρομικό σύστημα της Ελλάδας είναι σταθερά από τα πιο επικίνδυνα στην Ευρώπη, παρά το ότι έλαβε 700 εκατομμύρια δολάρια σε χρήματα εκσυγχρονισμού από την Ευρωπαϊκή Ένωση την τελευταία δεκαετία.
Η εγκατάσταση του νέου συστήματος ασφαλείας καθυστέρησε τόσο πολύ που ένας ανώτερος κυβερνητικός αξιωματούχος παραιτήθηκε πέρυσι για να διαμαρτυρηθεί για αυτό που αποκάλεσε «αδικαιολόγητες καθυστερήσεις».
Η Ευρωπαϊκή Ένωση αναμένει από τα 27 κράτη μέλη της να εισαγάγουν εξελιγμένες νέες διαδικασίες γνωστές ως Ευρωπαϊκό Σύστημα Ελέγχου Τρένων έως το τέλος της δεκαετίας. Αυτό το σύστημα παρακολουθεί τα τρένα και παίρνει τον έλεγχο εάν αναπτύσσουν ταχύτητα, τρέχουν με κόκκινα φανάρια ή καταλήγουν σε λάθος τροχιά.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση επιθυμεί να επεκτείνει τις διασυνοριακές σιδηροδρομικές υπηρεσίες και η εναρμόνιση των προτύπων ασφάλειας σε όλο το τμήμα αποτελεί μέρος της στρατηγικής. Αλλά η εφαρμογή ήταν ασυνεπής, όπως δείχνει η συντριβή στα Τέμπη.
«Εάν το ευρωπαϊκό σύστημα ελέγχου τρένων είχε εγκατασταθεί και λειτουργούσε σωστά, θα έπρεπε οπωσδήποτε να είχε αποτρέψει κάτι τέτοιο», δήλωσε ο Jedde Hollewijn, διευθυντής σιδηροδρομικής πολιτικής στην Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Εργαζομένων στις Μεταφορές. «Η πρόθεση είναι όλες οι ευρωπαϊκές χώρες να το εφαρμόσουν και γνωρίζουμε ότι η Ελλάδα υστερεί σημαντικά».
Το Λουξεμβούργο, η μικρότερη και πλουσιότερη χώρα της Ένωσης, χρησιμοποιεί ήδη το νέο σύστημα στην πορεία του. Το Βέλγιο σχεδιάζει να είναι πλήρως λειτουργικό έως το 2025. Άλλες χώρες έχουν αναβαθμίσει τις κύριες διαδρομές τους.
Ακόμη και χωρίς τη νέα τεχνολογία, τα περισσότερα σιδηροδρομικά συστήματα διαθέτουν χαρακτηριστικά ασφαλείας για την πρόληψη μετωπικών συγκρούσεων. Για παράδειγμα, η γαλλική εθνική αρχή για την ασφάλεια των σιδηροδρόμων χρησιμοποιεί αυτόματα συστήματα πέδησης και άλλες τεχνολογίες.
Οι οργισμένες επιστολές στην ελληνική κυβέρνηση
Αυτό το σύστημα δεν υπήρχε στην Ελλάδα. Τα αρχεία της ΕΕ δείχνουν ότι η χώρα δεν είχε ποτέ εθνικό αυτοματοποιημένο σύστημα ασφαλείας. Και το σύστημα στη Λάρισα είναι ανεπαρκές εδώ και χρόνια γιατί έλειπαν τμήματα του βασικού εξοπλισμού σηματοδότησης, δήλωσε ο πρόεδρος του σωματείου εργαζομένων του ΟΣΕ, Νικόλαος Τσικαλάκης.
Η ακριβής αιτία της αργής αναβάθμισης του συστήματος ασφαλείας δεν είναι ακόμη ξεκάθαρη, αλλά αξιωματούχοι και ειδικοί του συνδικάτου και της ασφάλειας ανέφεραν τους σφιχτούς προϋπολογισμούς, τα ζητήματα της εφοδιαστικής αλυσίδας που σχετίζονται με τον κορονοϊό, τις γραφειοκρατικές καθυστερήσεις και τις συμβάσεις ως παράγοντες που συμβάλλουν.
Διάφορα στελέχη του σιδηροδρομικού συνδικάτου έχουν γράψει οργισμένες επιστολές στην ελληνική κυβέρνηση εδώ και χρόνια, ακόμη και τον Φεβρουάριο, προειδοποιώντας για προβλήματα ασφάλειας. Η επιστολή προειδοποιούσε δυσοίωνα για τραγωδία και επέκρινε τους Έλληνες αξιωματούχους για την αμέλειά τους.
«Δεν θα περιμένουμε το επικείμενο ατύχημα για να τη δούμε να χύνει κροκοδείλια δάκρυα», ανέφερε η επιστολή. «Τι περιμένετε για να επέμβετε;» «Έχουμε ενημερώσει κάθε κυβέρνηση για αυτά τα προβλήματα, αλλά δεν βρήκαμε ανοιχτά αυτιά», είπε ο κ. Τσικαλάκης. «Έτσι συνέβη αυτό το τραγικό ατύχημα. Δεν θέλω δάκρυα ή αίμα στις ράγες».
Αξιωματούχοι σιδηροδρομικής ασφάλειας στην Ευρώπη δήλωσαν ότι οι ελληνικές αρχές έχουν παραμελήσει το κρίσιμο καθήκον της επίβλεψης και της ενημέρωσης των διαδικασιών ασφάλειας και του εξοπλισμού σε όλο το δίκτυο. Αυτό θα μπορούσε να είχε βελτιώσει ακόμη και το υποτυπώδες σύστημα ασφαλείας της χώρας, είπαν.
«Οι αξιολογήσεις κινδύνου και επιτήρησης πρέπει να πραγματοποιούνται σε όλες τις τοποθεσίες, σε όλους τους τύπους τρένων και σε όλους τους τύπους εξοπλισμού», δήλωσε ο Vaibhav Puri του Συμβουλίου Ασφάλειας και Προτύπων Σιδηροδρόμων του Ηνωμένου Βασιλείου.
Η συντριβή υπογραμμίζει την περιορισμένη ισχύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης να απαιτεί βελτιώσεις από τους σιδηροδρόμους, παρόλο που καταβάλλει χρήματα σε αυτούς. Η ΕΕ έχει διαθέσει περίπου 117 εκατομμύρια δολάρια ειδικά για βελτιώσεις ασφάλειας στη γραμμή Αθήνα-Θεσσαλονίκη όπου συνετρίβησαν τα τρένα.
Το πιο θανατηφόρο σύστημα στην Ευρώπη
Ο κ. Doppelbauer, του οργανισμού σιδηροδρόμων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, είπε ότι ο οργανισμός ασφαλείας του είχε εκδώσει εκθέσεις που παροτρύνουν τα κράτη μέλη να βελτιωθούν, αλλά δεν μπορούσε να αναγκάσει τις εθνικές κυβερνήσεις να αλλάξουν. Σύμφωνα με διάφορα πρότυπα, η Ελλάδα έχει το πιο θανατηφόρο σιδηροδρομικό σύστημα στην Ευρώπη.
«Έχουμε συντάξει ένα σχέδιο δράσης και ζητήσαμε από τις ελληνικές αρχές να υποβάλουν έκθεση για το σχέδιο δράσης», είπε. «Αλλά οι δυνάμεις μας είναι περιορισμένες». Πρότεινε ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ο διοικητικός βραχίονας του μπλοκ, θα μπορούσε να λάβει νομικά μέτρα κατά της Ελλάδας επειδή δεν τηρούσε τα πρότυπα ασφαλείας.
Την Πέμπτη, ωστόσο, οι ευρωπαίοι αξιωματούχοι εμφανίστηκαν διαλλακτικοί. Ο Adalbert Jahnz, εκπρόσωπος της Επιτροπής, δήλωσε ότι το μπλοκ παρείχε οικονομική υποστήριξη στην Ελλάδα και παρέμεινε σε στενή επαφή με τις αρχές εκεί.
Ωστόσο, οι ελληνικές αρχές δεν ήταν διαφανείς σχετικά με σημαντικές σιδηροδρομικές λεπτομέρειες. Δύο εβδομάδες πριν από τη συντριβή, Ευρωπαίοι αξιωματούχοι οδήγησαν την Ελλάδα στο δικαστήριο για την άρνησή της να δημοσιοποιήσει τη βασική σύμβαση που περιγράφει λεπτομερώς τον τρόπο διαχείρισης του σιδηροδρόμου καθώς εκσυγχρονίζεται.
Η επιχείρηση έρευνας αναμένεται να ολοκληρωθεί νωρίς το απόγευμα της Παρασκευής. Ο κ. Doppelbauer είπε ότι ελπίζει πως η τραγωδία θα επιβάλει βελτιώσεις σε άλλα σιδηροδρομικά συστήματα σε όλη την Ευρώπη. «Ένα τέτοιο καταστροφικό ατύχημα πάντα μας υπενθυμίζει πόσο σημαντική είναι η ασφάλεια», είπε. «Και μια υπενθύμιση για όλους να λάβουν σοβαρά υπόψη τις προειδοποιήσεις».