Καρκινογόνα φυτοφάρμακα σε Ελληνικά μανταρίνια – Δεκαπλάσια ποσότητα τοξικού φυτοφαρμάκου από το ανώτατο επιτρεπτό
Ελληνικές κλημεντίνες με αυξημένα υπολείμματα φυτοφαρμάκων εντοπίστηκαν από ελέγχους των αρχών της Ρουμανίας.
Το μυκητοκτόνο φυτοφάρμακο cyprodinil βρέθηκε σε συγκέντρωση σχεδόν δέκα φορές πάνω από το επιτρεπτό όριο: 0.176 mg/kg με όριο 0,02 mg/kg που ορίζεται στον Κανονισμό 2020/1565. Η καταγγελία των Ρουμανικών αρχών έγινε τον Ιανουάριο 2024, καταχωρήθηκε στο iRASFF και δημοσιεύτηκε στην μηνιαία αναφορά EU Agri-Food Fraud.
To cyprodinil είναι διασυστηματικό μυκητοκτόνο με προστατευτική και θεραπευτική δράση ανήκει στις ανιλινοπυριμιδίνες* που έχουν την ιδιότητα να παρεμποδίζουν την απέκκριση λυτικών ενζύμων των μυκήτων. Είναι τοξικό και καρκινογόνο (Acute Toxicity Estimate LD50 1320mg/kg). Το cyprodinil εμφανίστηκε στη γεωργική πράξη το 1994. Πρόκειται για διασυστηματικό φυτοφάρμακο, προσλαμβάνεται γρήγορα από τα φύλλα και δρα κυρίως κατά τη διαδικασία σχηματισμού υφών διεισδύσεων αναστέλλοντάς την (Knauf-Beiter, Dahmn, Heye, Staub, 1994). Χρησιμοποιείται για την καταπολέμηση των φουζικλαδίων, των μηλοειδών Venturia inaequalis και V. pyrina, της φαιάς σήψης από τον Monilinia fructicola, του Botritis cinerea κ.α. ( Ζιώγας και Μαρκόγλου, 2010).
Σε όρους αξίας, με βάση μελέτη του www.indexbox.io οι μεγαλύτεροι προμηθευτές μανταρινιών και κλημεντίνης στη Ρουμανία είναι η Ελλάδα, η Τουρκία και η Γερμανία με συνδυασμένο μερίδιο 78% των συνολικών εισαγωγών. Η Ισπανία, η Ιταλία, η Αίγυπτος και η Βουλγαρία ακολουθούν, αποτελώντας μαζί ένα επιπλέον 18%.
Η Κίνα με στοιχεία του 2022 αποτελεί τη χώρα με τον μεγαλύτερο όγκο παραγωγής μανταρινιού και κλημεντίνης, αντιπροσωπεύοντας το 59% του συνολικού παγκόσμιου όγκου. Η παραγωγή μανταρινιού και κλημεντίνης στην Κίνα υπερέβη τα νούμερα που κατέγραψε ο δεύτερος μεγαλύτερος παραγωγός, η Ισπανία, πάνω από δέκα φορές. Την τρίτη θέση σε αυτή την κατάταξη κατέλαβε η Τουρκία, με μερίδιο 3,9%. Η μέση τιμή εξαγωγής μανταρινιού και κλημεντίνης ήταν 978 δολάρια ανά τόνο το 2022, σημειώνοντας μείωση κατά -11,7% σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος.
Σχετικά με την κατανάλωση η Κίνα είναι η χώρα με τον μεγαλύτερο όγκο κατανάλωσης μανταρινιού και κλημεντίνης, αντιπροσωπεύοντας το 58% του συνολικού όγκου (2022). Ο δεύτερος μεγαλύτερος καταναλωτής, οι Ηνωμένες Πολιτείες, καταναλώνει ετησίως περίπου το 5% της παγκόσμιας παραγωγής. Η Βραζιλία καταλαμβάνει την τρίτη θέση ως προς τη συνολική κατανάλωση με μερίδιο 2,5%.
Στην Ελλάδα μανταρίνια και κλημεντίνες παράγονται σε πολλές περιοχές. Σημαντική παραγωγή και εξαγωγική δραστηριότητα έχουν οι νομοί Θεσπρωτίας, Αργολίδας, Λακωνίας και Άρτας.
Οι κλημεντίνες είναι είδος μανταρινιού με μικρό μέγεθος χωρίς κουκούτσι και σημαντική γλυκύτητα. Επιπλέον έχουν πολλές ευεργετικές ιδιότητες. Αν και είναι γνωστές για την πλούσια περιεκτικότητά τους σε βιταμίνη C, οι κλημεντίνες προσφέρουν επίσης: βιταμίνες και φυτικές ίνες, αντιοξειδωτικά καροτενοειδή συμπεριλαμβανομένης της λουτεΐνης ή της ζεαξανθίνης, ενώ είναι πλούσια σε σημαντικά φλαβονοειδή.
Οι καταναλωτές συχνά επιλέγουν τις κλημεντίνες μια και είναι ζουμερές, λιγότερο όξινες από τα πορτοκάλια, πιο γλυκές και πιο ανθεκτικές από τα μανταρίνια. Ένας από τους κύριους λόγους που κάνουν τις κλημεντίνες σημαντικό φρούτο είναι η υψηλή περιεκτικότητά τους σε νερό και κάλιο. Αυτά τα φρούτα αποκαθιστούν τα αποθέματα γλυκόζης και την ισορροπία των ηλεκτρολυτών, εξασφαλίζοντας έτσι την καλύτερη φυσική μας απόδοση.
* Οι ανιλινοπυριμιδίνες είναι μία χημική ομάδα μυκητοκτόνων με προληπτική αλλά και θεραπευτική δράση. Στην ομάδα αυτή ανήκουν τα μυκητοκτόνα pyrimethanil (Neumann, Winter, & Pittis, 1992), cyprodinil (Heye, Speich, Siegle, Steinemann, Forster, & Knauf-Beiter, 1994) και mepanipyrin (Maeno, Miura, Masuda, & Nagata, 1990) και εφαρμόζονται σε ευρύ φάσμα μυκήτων, των κλάσεων των Ασκομυκήτων και των Αδηλομυκήτων (Ζιώγας και Μαρκόγλου, 2010). Ο βιοχημικός μηχανισμός τους δεν έχει γίνει απόλυτα σαφής, φαίνεται όμως ότι σχετίζεται με την παρεμπόδιση της έκκρισης υδρολυτικών ενζύμων όπως λακάση, λιπάση, πρωτεάση, ινβερτάση, καθώς και ένζυμα που συμβάλουν στην αποικοδόμηση των κυττάρων όπως κουτινάσες και κυτταρολάσες, τα οποία παίζουν σημαντικό ρόλο στην παθογένεση, αφού είναι απαραίτητα για την λύση και την αποδιοργάνωση του κυτταρικού τοιχώματος των φυτών από τα παθογόνα (Miura et al., 1994; Milling & Richardson, 1995). Η επίδραση των ανιλινοπυριμιδίνων στην έκκριση των λυτικών ενζύμων, πιθανώς σχετίζεται με την παρεμπόδιση της βιοσύνθεσης της μεθειονίνης, λόγω πιθανής δράσης στο ένζυμο β- λυάσης της κυσταθειόνης ( ή β-κυσταθειονάση) (Masner et al., 1994; Fritz et al., 1997).