Η σπουδαία ηθοποιός, λίγο πριν την πρεμιέρα της σειράς, μίλησε στο Newsbeast.gr για την τουρκική εισβολή στην Κύπρο και την πληγή που παραμένει ανοιχτή
Τα τελευταία χρόνια, η κ. Αιμιλία Υψηλάντη έχει πραγματοποιήσει επιλεγμένες συμμετοχές σε τηλεοπτικές παραγωγές. Η σπουδαία ηθοποιός αφιερώθηκε στο σανίδι αλλά και στις παραστάσεις που ανεβαίνουν στο θέατρο «Αργώ» το οποίο δημιούργησε με μεράκι. Όταν ήρθε όμως η πρόταση να συμμετάσχει ως «Σοφία Κούρτη» στην σειρά του Mega «Famagusta», είπε το «ναι» χωρίς δεύτερη σκέψη.
Εξάλλου, το ζήτημα της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο είναι ένα θέμα που την αφορά και έχει μια ιδιαίτερη ευαισθησία σε αυτό. Μάλιστα, εκείνη την μαύρη στιγμή της ιστορίας, το 1974, η κ. Αιμιλία Υψηλάντη βρισκόταν στην Κύπρο…
Λίγο πριν την πρεμιέρα του δεύτερου κύκλου της «Famagusta», η κ. Υψηλάντη μίλησε στο Newsbeast.gr για την σειρά, τις προσδοκίες της, το ρόλο της και φυσικά το άλυτο επί πενήντα χρόνια, Κυπριακό ζήτημα.
– Όταν έγινε η τουρκική εισβολή στην Κύπρο ήσασταν εκεί με θίασο και σας έβαλαν σε ένα αεροπλάνο για να φύγετε από τη χώρα. Τι θυμάστε από εκείνη την ημέρα; Πώς νιώσατε;
Όταν βρίσκεσαι σε μια τέτοια κατάσταση, το συναίσθημα δεν λειτουργεί γιατί επικρατεί η σύγχυση. Δεν θυμάμαι κάτι περισσότερο από αυτήν την σύγχυση που υπήρχε στην ατμόσφαιρα και ότι φύγαμε με τον θίασο που περιοδεύαμε με το έργο «Ταβάριτς» με τον Άγγελο Αντωνόπουλο. Επικράτησε αγωνία για το ότι έπρεπε να φύγουμε γρήγορα από την Κύπρο. Δεν πρόλαβα να βιώσω την πραγματικότητα του τι συνέβαινε.
– Περιμένατε την αποδοχή που γνώρισε η σειρά «Famagusta»;
Είχα πάντα μια ευαισθησία στο θέμα του ελληνισμού και της ήττας που είχε υποστεί. Ο ελληνικός πολιτισμός που ήταν σε όλη την ανατολική λεκάνη της Μεσογείου είναι σημαντικός. Κάθε μαύρη σελίδα σε αυτό το θέμα, ήταν μια τεράστια απώλεια. Όχι μόνο για τον τόπο μας αλλά πιστεύω και γενικότερα. Οι λαοί πρέπει να ανταλλάσσουν όλα τα στοιχεία που έχουν για να διαμορφωθεί κάτι ευρύτερο και ανώτερο από τους επιμέρους πολιτισμούς. Η ανατολική λεκάνη της Μεσογείου έχει αυτά τα χαρακτηριστικά και αυτές τις δυνατότητες πριν κλειστεί στα πολύ στενά όρια της έννοιας Έθνους – Κράτους.
Και επειδή έχουμε μεγαλώσει με τον Καβάφη και με μια τέτοια αίσθηση του τι θα πει ελληνισμός και ελληνική γλώσσα, στα 40 χρόνια από την τουρκική εισβολή στην Κύπρο, το 2014 δηλαδή, είχα κάνει στο θέατρο «Αργώ» μια σειρά από εκδηλώσεις.
Μια από αυτές ήταν σε συνεργασία με το «Σπίτι της Κύπρου» της πρεσβείας και το Ίδρυμα Κακογιάννης. Είχαμε ανεβάσει μια παράσταση για τους αγνοούμενους της Κύπρου. Ήταν το θεατρικό έργο του Βασίλη Κατσικονούρη «Οι Αγνοούμενοι». Ένα εξαιρετικό έργο που το είχε πρωτοανεβάσει ο Γιώργος Κοτανίδης. Το έργο στην συνέχεια το έπαιξα όλον το χειμώνα.
Έκανα ένα μονόλογο, τον γιο του Ελπήνορα, για μια μάνα που δεν έχει θάψει το παιδί της. Ο μύθος του Ελπήνορα είναι γνωστός από την Οδύσσεια. Ο Ελπήνορας είναι ένας από τους ναύτες του Οδυσσέα. Όταν ο Οδυσσέας φεύγει από το νησί της Κίρκης, ο Ελπήνορας έχει μεθύσει, έχει ανέβει στην στέγη του παλατιού της Κίρκης και κοιμάται. Όπως κοιμάται στην στέγη, πέφτει και σκοτώνεται. Έμεινε άθαφτος.
Όταν ο Οδυσσέας κατεβαίνει στον Άδη, τον συναντάει ο Ελπήνωρας και του λέει «Θάψε με, πρέπει να με θάψεις». Ο Οδυσσέας που έχει γυρίσει στην Ιθάκη, γυρίζει πίσω στο νησί της Κίρκης για να θάψει τον Ελπήνωρα.
Αυτό που θέλω να πω είναι πως το θέμα των ταφικών εθίμων και το πώς μπορεί να διαχειριστεί κάποιος το πένθος μέσα από την τήρηση κάποιων τελετουργικών είναι πάρα πολύ σημαντικό σε όλους τους λαούς και όλους τους πολιτισμούς.
Αν βρεθείς στην Κύπρο και πηγαίνεις από το αεροδρόμιο της Λάρνακας στην Λευκωσία αντικρίζεις κάποια στιγμή ένα νεκροταφείο με πάρα πολλούς σταυρούς. Αυτό είναι το νεκροταφείο των αγνοούμενων… Είναι συγκλονιστικό. Είναι μια εικόνα η οποία σε σακατεύει.
Διότι εκεί είναι τάφοι οι οποίοι περιμένουν να βρεθούν τα οστά… Ίσως δεν μπορούμε να το συλλάβουμε. Έχουμε μεν μια πρόσφατη εμπειρία με το δυστύχημα στα Τέμπη, που γονιός δεν μπόρεσε να πάρει το σώμα του παιδιού του να το θρηνήσει και να το θάψει. Αυτό όμως είναι ένα πράγμα που ξεπερνάει όση γενναιότητα να έχει κάποιος και να κοιτάξει κατάματα το θάνατο.
Τότε, λοιπόν, με την παράσταση «Οι Αγνοούμενοι», μου έκανε εντύπωση που δεν είχε την ανταπόκριση που περίμενα και οι πολιτειακοί παράγοντες ήρθαν όλοι. Και όταν λέω πολιτειακοί παράγοντες δεν εννοώ μόνο οι εκπρόσωποι των κομμάτων και πολιτικοί αλλά και εκπρόσωποι των Ενόπλων Δυνάμεων. Θυμάμαι τότε ήταν ο Αβραμόπουλος υπουργός Εθνικής Άμυνας και ήρθαν και από τα τρία σώματα ανώτεροι αξιωματικοί που έχουν άμεση σχέση με το θέμα γιατί όλες τις εποχές, όπως ξέρετε πολύ καλά, φτάνουν αεροπλάνα με οστά αγνοουμένων Ελλήνων οπλιτών. Αυτό το ζουν καθημερινά και εν πάση περιπτώσει, είναι ένα διαρκές θέμα. Πάντα με απασχολούσε όσο μπορούμε να αντιμετωπίσουμε κατάματα τις πληγές μας. Αυτό δεν είναι εύκολο.
– Μήπως επειδή όταν μας πονάει κάτι, ασυναίσθητα στρέφουμε αλλού το βλέμμα;
Το θέμα ενός θεάτρου ή μιας τηλεοπτικής σειράς το αντιμετωπίζουμε και ως κάπου να περάσουμε καλά και να ευχαριστηθούμε. Να διασκεδάσουμε με την πιο ουσιαστική έννοια της λέξης. Να φύγουν οι πόνοι μας και να ανακουφιστούμε από κάποια πράγματα και τις καθημερινές μας έγνοιες. Δεν πάει ο άλλος κάπου για να ταλαιπωρηθεί σώνει και καλά ή να του βάλεις απέναντι το πρόβλημα. Ίσως να ήταν και νωρίς ακόμα και να μην μπορούσε να διαχειριστεί κανένας την πληγή. Για την «Famagusta» είχα ένα πολύ μεγάλο ερωτηματικό. Αναρωτήθηκα αν οι Έλληνες και Κύπριοι θεατές θα αντιμετωπίσουν την πληγή τους.
Μην ξεχνάμε ότι οι Κύπριοι με το πέρασμα των χρόνων μπήκαν σε έναν δρόμο να φτιάξουν τις ζωές του, να τα αφήσουν αυτά πίσω. Και είναι κατανοητό. Ο άνθρωπος έχει άμυνες τρομακτικές για να μπορέσει να επιζήσει.
Είχα ένα μεγάλο ερωτηματικό για το πώς θα αντιμετωπίσουν τις μαρτυρίες οι οποίες είναι φοβερά σκληρές. Αναρωτιόμουν «αυτοί που τα έχουν βιώσει θα μπορέσουν να τα δουν; Οι νεότεροι θα μπορέσουν να τα αντέξουν;».
Είμαι πολύ ευτυχής ως πολίτης που οι άνθρωποι κάθονται και τα βλέπουν και παρακολουθούν την σειρά. Η ιστορική μνήμη είναι πολύ σημαντική. Συμβάλει αυτή η σειρά στο να δούμε τι έχει συμβεί, πώς διαχειριστήκαμε κάποια πράγματα, τα λάθη μας, τις εμφύλιες διαμάχες οι οποίες είναι πάντα οι καταστροφές μας. Δεν είναι τυχαία η καταστροφή. Οφείλεται στην εμφύλια διαμάχη. Οφείλεται στην έλλειψη δημοκρατικών θεσμών, οφείλεται στην τυραννία.
– Οι παλιότεροι, ειδικά με τις μαρτυρίες, σοκαρίστηκαν, δάκρυσαν, πόνεσαν, γιατί όπως είπατε είναι μια ανοιχτή πληγή που τους πονάει. Από τους νεότερους τι μηνύματα πήρατε;
Θα ήταν ενδιαφέρον να γίνει γι’ αυτό μια έρευνα. Θα μπορούσε να την κάνει και ο τηλεοπτικός σταθμός. Το λέω αυτό γιατί εγώ τα μηνύματα τα έχω από μεγαλύτερους ανθρώπους στο δρόμο. Και ξέρετε τι μηνύματα έχω; Έχω μηνύματα που μου λένε «μπράβο». Είμαι ένας άνθρωπος που έχω εισπράξει μεγάλη αγάπη, θαυμασμό και αποδοχή από τον κόσμο. Και επειδή κυκλοφορώ με τα μέσα μαζικής συγκοινωνίας και περπατάω στο δρόμο, όλοι μου λένε πάντα πάρα πολύ ωραία λόγια. Μπράβο, όμως, δεν μου είχε πει κανείς μέχρι τώρα και ξέρετε πολύ καλά ότι έχω ασχοληθεί με την πολιτική, με το συνδικαλισμό και με το Δήμο Αθηναίων. Έχω δηλαδή και ένα έργο που θα μπορούσε κανείς να μου πει «μπράβο, τι καλά που το έκανες!». Μπράβο είναι η πρώτη φορά που ακούω και ξέρω ότι το μπράβο είναι που συμμετέχω σε αυτή τη σειρά. Δεν είναι αν είμαι ή δεν είμαι καλή ηθοποιός. Και πρέπει να σας πω ότι ένας από τους λόγους που συμμετείχα είναι ακριβώς για το θέμα.
– Είχατε πολλά χρόνια να εμφανιστείτε στην τηλεόραση. Το θέμα ήταν αυτό που σας έκανε να πείτε το ναι;
Βασικά ναι. Το πρώτο πράγμα που με ενδιέφερε είναι αυτό, το τι είναι η σειρά. Το επόμενο ήταν τι ρόλο έχω, οι συνθήκες δουλειάς, οι αμοιβές, όλα τα άλλα. Όταν μου είπαν το θέμα είπα «αυτό με ενδιαφέρει, ας δούμε τα άλλα. Κι αν τα άλλα είναι σε ένα επίπεδο Α, τότε είμαι μέσα».
– Είστε αισιόδοξη ότι με αφορμή την σειρά μπορεί να μάθει και η νεότερη γενιά το θέμα, ώστε να γίνουν περισσότερες δράσεις και να επιλυθεί το Κυπριακό ζήτημα;
Όχι. Η Τέχνη δεν μπορεί να λύσει ποτέ πολιτικά ζητήματα. Η Τέχνη μπορεί να βάλει κάποια ζητήματα για σκέψη και αναστοχασμό για το ποιοι είμαστε και γιατί. Γιατί εκείνο που έχει σημασία και που είναι πολύ σημαντικό, το ίδιο σημαντικό με τη λύση των πολιτικών προβλημάτων είναι το «Γιατί έγινε αυτό;». Γιατί αυτό θα σε οδηγήσει να μην ξανά υποστείς πάλι τα ίδια. Το γιατί είναι το ζητούμενο.
– Από την σειρά τι προσδοκάτε;
Ένα βήμα προς μια αυτογνωσία σε κάποιους τομείς. Το πρώτο πράγμα που σας είπα είναι η εμφύλια διαμάχη. Αν δεν έχεις δημοκρατικούς θεσμούς… Κοιτάξτε πότε έγιναν αυτά. Με δυο χούντες, μια χούντα στην Ελλάδα και μια χούντα στην Κύπρο. Και την ίδια ώρα στην Κύπρο να σφάζει ο ένας τον άλλον, σε ένα μικρό νησί. Την εποχή εκείνη, οι άνθρωποι οι οποίοι δολοφονήθηκαν στην εμφύλια διαμάχη είναι περισσότεροι από όσους σκοτώθηκαν στην ΕΟΚΑ, την πρώτη, στον αγώνα εναντίον των Άγγλων. Το φαντάζεστε αυτό; Έχει σημασία να καταλάβουμε γιατί έγιναν αυτά. Για ποιο λόγο; Ποιες συμπεριφορές πολιτικές, ατομικές, κρατικές, κοινωνικές κλπ οδήγησαν εκεί.
– Θα μπαίνετε στη διαδικασία να ασχοληθείτε ξανά με την πολιτική;
Σε αυτή την ηλικία; Θα έλεγα όχι. Το τι θα γίνει στη χώρα αφορά κυρίως τους νεότερους. Οι μεγαλύτεροι μπορούν να παίξουν ένα ρόλο με βάση την εμπειρία τους, όχι όμως να ασχοληθούν ενεργά και δραστήρια σε κάποιες θέσεις οι οποίες θέλουν, αν μη τι άλλο, απίστευτες εργατοώρες.
Πέρασα αρκετά χρόνια αφήνοντας το επάγγελμά μου και ασχολήθηκα είτε με το Δήμο Αθηναίων, είτε με το συνδικαλισμό, είτε όταν ήμουν στη Βουλή. Μετά ξαναγύρισα στο επάγγελμά μου, γιατί με κάτι πρέπει να τελειώσω τη ζωή μου. Το επάγγελμα μου είναι αυτό που είναι εκεί και με περιμένει, στο οποίο όφειλα κάποια πράγματα και ελπίζω να προχωρήσω προς το τέλος της ζωής μου με όσο αντέχω και μπορώ μέσα στο χώρο.
– Να μιλήσουμε λίγο για τη Σοφία Κούρτη. Έχετε ξεκινήσει γυρίσματα για τον δεύτερο κύκλο; Πώς εξελίσσεται ο ρόλος σας στον δεύτερο κύκλο;
Ο ρόλος μου στο δεύτερο κύκλο με φέρνει μπροστά σε μια πραγματική ερμηνευτική δυσκολία. Ενώ μέχρι τώρα τα πράγματα ήταν εντάξει και είχα σκηνές με κάποιες ευκολίες, τώρα έχει δυσκολίες ως το πώς θα βγει από δω και πέρα. Ο ρόλος μου έχει ένα μαύρο στίγμα. Μια γυναίκα η οποία αρνείται να αποδεχτεί μια πραγματικότητα. Έχει μια ιδεοληψία και είναι κολλημένη εκεί, κάτω από την ανάγκη της να έχει ένα παιδί. Είναι εξουσιαστική, μονοδιάστατη, δεν θέλει να αποδεχτεί κάποια πράγματα. Έχει ένα παιδί το οποίο δεν είναι δικό της, το οποίο το αναζητούν οι πραγματικοί γονείς του. Πρόβλημα. Η διαχείριση που κάνει δεν ήταν βέβαια μέχρι τώρα η καλύτερη. Θα έλεγα ότι ήταν λάθος. Εμείς οι ηθοποιοί, όμως, πρέπει να αποδεχτούμε ένα δίκιο ή τα δίκια του ρόλου που υποδυόμαστε και να κατανοήσουμε απόλυτα τον ρόλο που παίζουμε.
Η Σοφία Κούρτη, είναι ένας άνθρωπος που πήρε ένα παιδάκι, έπεσε πάνω του, το αγάπησε πάρα πολύ, αρνείται να το δώσει, αρνείται να δει την πραγματικότητα πως αυτό το παιδί δεν μπορεί να είναι δικό της πια από την ώρα που μαθαίνει ότι είναι οι γονείς του Κύπριοι και ότι χάθηκε στα γεγονότα της εισβολής και ότι το αναζητούν.
Θα έπρεπε να πάρει μια γενναία απόφαση να αποκολληθεί από αυτό το πλάσμα με το οποίο δέθηκε τόσο πολύ. Εγώ πρέπει να καταλάβω το πρόβλημά της ψυχολογικά και να την υπερασπιστώ. Πρέπει να δω το πόσο έχει εγκλωβιστεί μέσα σ’ αυτή την αγάπη και αρνείται να δει και να ακούσει την πραγματικότητα, την οποία πρέπει να σας πω την έχουν όλοι οι γονείς. Αρνούνται να δουν την πραγματικότητα των παιδιών τους. Αυτή φτάνει στο ακραίο σημείο.
– Που είναι διατεθειμένη να φτάσει η Σοφία Κούρτη για να μη χάσει τον Μάικλ από τη ζωή της;
Στα άκρα. Όταν μετέχεις σε μια ύβρη, θα πρέπει να υποστείς όμως και μια τιμωρία. Μια τιμωρία θα μπορούσε να είναι η ταπείνωση. Άρα λοιπόν θα πρέπει εφόσον έχει διαπράξει κάτι το οποίο ηθικά δεν στέκει, θα πρέπει να υποστεί και μια ανάλογη τιμωρία για να μπορέσει ίσως να βγει σε κάποιο δρόμο πιο ομαλό και να συνεχίσει τη ζωή της σε μια αρμονία. Την ηθική την αναφέρω με κάποιους ανθρώπινους κανόνες.
– Θεατρικά τι ετοιμάζετε;
Ετοιμάζω το «Σπίτι της Μπερνάρντα Άλμπα». Θα ανέβει στις 12 Απριλίου. Θα παίζουμε κάθε Παρασκευή, Σάββατο και Κυριακή μέχρι τον Μάιο στο θέατρο «Αργώ».