Έχετε νιώσει ποτέ στον ύπνο σας πως μια σκιά σας πλησιάζει από άγνωστη προέλευση, σας ακινητοποιεί και σας παίρνει την ψυχή; Νιώσατε τον τρόμο, σαν να βρίσκεστε σε πλήρη παράλυση – αβοήθητος – χωρίς καμία ελπίδα για άμυνα;
Τι συμβαίνει όταν κοιμόμαστε και ποια άγνωστα πλάσματα-οντότητες μας περιβάλλουν, χορεύοντας τριγύρω μας ενώ εμείς αγνοούμε παντελώς την μορφή και τις προθέσεις τους;
Μια τέτοια εμπειρία είναι άκρως τρομακτική και αναφέρεται στη λαϊκή παράδοση με δεκάδες εναλλακτικές ονομασίες, όπως Μόρα ή Μορμώ.
Το φαινόμενο της Μόρας είναι γνωστό από την παράδοση περισσότερο. Είναι κάτι συνηθισμένο και παρατηρείται εδώ και χιλιάδες χρόνια.
Η Μόρα είναι το φαινόμενο κατά το οποίο κυρίως όταν ήμαστε ξαπλωμένοι και σε χαλάρωση την ώρα του ύπνου ή σε υπναγωγικά στάδια, νοιώθουμε μια επίθεση από κάτι ξένο να μας πλακώνει, να μην μας επιτρέπει να αναπνεύσουμε και συχνά αυτό συνοδεύεται από οπτασίες από μορφές σκοτεινές, σκιώδεις.
Αυτό είναι που έχει μείνει και στην παράδοση να λέμε σαν Μόρα ή Βραχνά. Είναι το αντίστοιχο του σαξονικού nightmare ενώ η μόρα η βαλκανική είναι το nightmare των άγγλων.
Οι επιστήμονες περιγράφουν τέτοιου είδους περιστατικά ως επεισόδια της λεγόμενης υπνικής παράλυσης (sleep paralysis).
Πιο συγκεκριμένα, με τον όρο υπνική παράλυση περιγράφεται η πρόσκαιρη αδυναμία κίνησης ή ομιλίας τη στιγμή που το άτομο ξυπνά ή σπανιότερα όταν το άτομο περνά από την κατάσταση απόλυτης συνειδητότητας στο πρώτο στάδιο του ύπνου.
Σύμφωνα με τη Βρετανική Υπηρεσία Υγείας (NHS), αν και το άτομο είναι ξύπνιο, το σώμα του παραλύει προσωρινά. Μετά το επεισόδιο, ανακτάται πλήρως η ικανότητα κίνησης και ομιλίας. Ένα επεισόδιο υπνικής παράλυσης μπορεί να διαρκέσει από μερικά δευτερόλεπτα έως αρκετά λεπτά.
νΤο επεισόδιο δεν αποτελεί κίνδυνο για την υγεία, ωστόσο καταπονεί το άτομο ψυχολογικά, καθώς προκαλεί έντονο στρες και φόβο.
Το επεισόδιο μπορεί να είναι μεμονωμένο ή να επαναλαμβάνεται αρκετές φορές την εβδομάδα. Η υπνική παράλυση επηρεάζει άτομα κάθε ηλικίας, είναι όμως συχνότερη σε εφήβους και νεαρούς ενήλικες. Πλήττει εξίσου συχνά άνδρες και γυναίκες.
Τι προκαλεί την υπνική παράλυση
Οι μύες παραλύουν κατά τη διάρκεια συγκεκριμένων σταδίων του ύπνου και η λειτουργία αυτή είναι απολύτως φυσιολογική, καθώς αποτρέπει το άτομο να κινηθεί και κατ’ επέκταση να τραυματιστεί ενώ κοιμάται. Η υπνική παράλυση εκδηλώνεται όταν ο μηχανισμός που ελέγχει τους μύες επιφέρει προσωρινά τη χαλάρωση ακόμη κι όταν το άτομο έχει πια ξυπνήσει. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η υπνική παράλυση αποτελεί σύμπτωμα ναρκοληψίας. Η έλλειψη ύπνου και το ακανόνιστο πρόγραμμα ύπνου φαίνεται επίσης να αυξάνουν τις πιθανότητες να εκδηλωθεί επεισόδιο υπνικής παράλυσης.
Πώς αντιμετωπίζεται
Τα επεισόδια υπνικής παράλυσης μπορούν να προληφθούν εάν το άτομο υιοθετήσει ένα σωστό πρόγραμμα ύπνου (επαρκείς ώρες ύπνου και σταθερό πρόγραμμα ύπνου) και κοιμάται σε ένα ήρεμο περιβάλλον χωρίς στρεσογόνα εξωτερικά ερεθίσματα.