Ο υπερ-υπουργός Οικονομικών της Ευρώπης, ο εμπνευστής του σχεδίου του προσωρινού Grexit, o «ελληνικός δαίμονας» – και επί του παρόντος ο πιο λαοφιλής Γερμανός πολιτικός, με ποσοστό αποδοχής που φτάνει το 70% – έχει και μια άλλη, ελάχιστα γνωστή πλευρά.
To Freiburg im Briesgau, οι τουριστικοί οδηγοί το αποκαλούν «πύλη στο Μέλανα Δρυμό». Είναι μια μεσαιωνική πολίχνη- η πιο ζεστή του γερμανικού νότου , κοντά στα σύνορα με τη Γαλλία, δυό βήματα έξω από το «σκοτεινό δάσος»: αμπέλια, ρυάκια, σπιτάκια με τριγωνικές στέγες, πλακόστρωτα και γοτθικές εκκλησιές, απλωμένα σε μια πράσινη κοιλάδα. Κέντρο μιας ζώνης ελεύθερου εμπορίου παλιότερα (εξ’ού και το Frei-burg, «ελεύθερη πόλη»), υπήρξε αργότερα σπουδαία πανεπιστημιούπολη.
Ο Heidegger, ο «μεγάλος σκοτεινός» φιλόσοφος δίδαξε εδώ, όπως και ο Max Weber, o «πατέρας» της κοινωνιολογίας που συνέδεσε την προτεσταντική ηθική με το πνεύμα του δυτικού καπιταλισμού. Ένας από τους «κολοσσούς» των ελληνικών γραμμάτων, ο Νίκος Καζαντζάκης νοσηλεύτηκε και πέθανε εδώ, το 1957.
Στο Freiburg, υπάρχει και Σύλλογος Κρητών, με το όνομά του. Tον τελευταίο καιρό, τα μέλη του, όποτε μαζεύονται, συζητάνε περισσότερο για έναν άλλο άντρα: ένα συμπολίτη τους, που δύσκολα θα πατούσε το πόδι του στην Κρήτη, ή σε άλλο ελληνικό νησί: τον Wolfgang Schäuble.
Ο «πιο μισητός Γερμανός στην Ελλάδα» – αυτός που έγινε προεκλογική αφίσα, ανέκδοτο, ταμπέλα σε γραφείο κηδειών– έχει πολλά παρατσούκλια. Για την Ευρώπη είναι ο «κακός μπάτσος» της Angela Merkel, αυτός που «κρατάει το πορτοφόλι» της Ε.Ε.. Το Der Spiegel, τον φωνάζει περιπαικτικά «ο άλλος Καγκελάριος» ή «το αιώνια νούμερο 2».
Για την Guardian είναι ο «καλύτερος Καγκελάριος που η Γερμανία δεν θα έχει ποτέ», για τον δημοσιογράφο, φίλο και βιογράφο του Peter Schutz «ο πιο τίμιος άνθρωπος που γνωρίζω, έστω και αν δεν είναι πάντα ο πιο γοητευτικός».
Πριν το πρώτο Eurogroup, ο Γιάνης Βαρουφάκης τον είχε αποκαλέσει «η πνευματική δύναμη πίσω από το οικοδόμημα της Ε.Ε. και της Νομισματικής Ένωσης» – τα πρώτα λόγια μιας –παρ’ολίγον – φιλίας που δεν έμελλε να ανθίσει. Για την ίδια την Merkel, είναι απλώς ο «herr Schäuble».
Παρότι γνωρίζονται 25 χρόνια, η σχέση τους παραμένει τυπική, μια σχέση σεβασμού, υφέρποντος ανταγωνισμού, πίστης και αλληλεξάρτησης. «Ένοπλη ειρήνη» την αποκαλεί ο Τύπος. Άλλωστε ο υπουργός Οικονομικών της Γερμανίας δεν έχει και πολλούς φίλους – όπως λένε όσοι τον ξέρουν, σιχαίνεται τις ψεύτικες αβρότητες, την ανούσια κουβεντούλα, τους ανόητους, τους ανίκανους, όποιον δεν προκαλεί το πνεύμα του, του φέρεται με ψεύτικη συγκαταβατικότητα και οίκτο, ή δεν σέβεται την ανάγκη του για απόσταση.
Ο – μονίμως οχυρωμένος πίσω από ένα τείχος ειρωνείας και πικρόχολου χιούμορ –Wolfgang Schäuble, αποκαλεί συχνά τον εαυτό του «σακάτη». Ή ενθαρρύνει τους άλλους να το κάνουν. Σιχαίνεται να παίζει και με τις λέξεις.
«Μαθηματική ευφυϊα»
Κάτι που ελάχιστοι γνωρίζουν είναι πως η – παρολίγον – δολοφονική επίθεση που τον άφησε ανάπηρο (σ.σ. ο ίδιος αναφέρεται σ’αυτήν ως «ατύχημα», σαν να ήταν, για παράδειγμα, μια πτώση από τις σκάλες ή μια στραβοτιμονιά), δεν ήταν η πρώτη φορά που έφτασε τόσο κοντά στο θάνατο. Το ’44, σε έναν μεγάλο συμμαχικό βομβαρδισμό στο Freiburg, χτυπήθηκε το σπίτι όπου τον έκρυβε η οικογένειά του και πήρε φωτιά.
Όλοι οι ένοικοί του κατάφεραν να διαφύγουν, εκτός από τον μικρούλη Wolfgang , που ήταν τότε 2 χρονών. Τον τράβηξε έξω, μέσα από τις φλόγες, μισοπεθαμένο από τους καπνούς και τις αναθυμιάσεις, ο μεγαλύτερος αδελφός του Frieder.
O -73χρονος σήμερα – Γερμανός υπουργός Οικονομικών, είναι ένα από τα λίγα μέλη Κοινοβουλίου του (και το μοναδικό του υπουργικού Συμβουλίου), που έχει νιώσει στο πετσί του, τι θα πει πόλεμος. Και δεν το ξέχασε. Αυτή η εμπειρία, απ’ότι λέγεται έθρεψε και το όραμά του για μια μεγάλη, ενωμένη, ειρηνική Ευρώπη. Το πώς υπηρετεί αυτό το όραμα, είναι, βέβαια, μια εντελώς διαφορετική ιστορία….
Γεννημένος στις 18 Σεπτεμβρίου 1942 (σ.σ. τυπικός, τελειομανής Παρθένος για όποιον πιστεύει σ’αυτά…), γιός ενός μειλίχιου φοροτεχνικού και μιας αυστηρής, ευσυνείδητης «τετράγωνης» Γερμανίδας μάνας – ο μεσαίος από τρία αγόρια – ο Schäuble, είναι «προϊόν» της «βαθιάς Γερμανίας».
Βαπτισμένος στην προτεσταντική ηθική που θεωρεί την εργασία ηθικό καθήκον (σ.σ. δεν είναι τυχαίο το ότι στα γερμανικά, χρησιμοποιούν μια λέξη, το “schuld”, για το «χρέος» και την «αμαρτία»), προέρχεται από μια γενιά νομικών, συντηρητικών Χριστιανοδημοκρατών . Tα νούμερα και οι κανόνες, είναι τα δύο πράγματα που ξέρει καλύτερα. Σύμφωνα με τον αδελφό του Thomas , ο Wolfgang ήταν από παιδί μια «μαθηματική ευφυϊα», που «γκρίνιαζε όταν οι άλλοι καθυστερούσαν να καταλάβουν ό,τι σε κείνον φαινόταν παιχνιδάκι». Όσο για τους κανόνες;
Σε μια συνέντευξή του στη Die Zeit, ο ίδιος ο herr Schäuble είχε μιλήσει με περηφάνια για το πώς η μητέρα του, Gertrud που κάποτε δεν είχε ψιλά για το παρκόμετρο, την επόμενη μέρα, πήρε το αυτοκίνητό της και οδήγησε χιλιόμετρα για να πάει πάλι στο ίδιο μηχάνημα και να ρίξει μέσα τα 20 pfennings που είχε «κλέψει». Αυτό, δηλώνει, είναι το δικό του «κριτήριο αξιοπρέπειας»
Οι συμμαθητές του – και οι συμφοιτητές του, αργότερα στο Πανεπιστήμιο του Freiburg και του Hamburg όπου σπούδασε Νομικά και Οικονομικά – μιλάνε για έναν άνθρωπο πολύ έξυπνο, πολύ φιλόδοξο, πολύ ανταγωνιστικό.
Στο τέννις, στο ποδόσφαιρο, ήθελε να παίζει πάντα βασικός, ακόμα και κόντρα σε καλύτερους παίκτες. Στην πολιτική, εν τέλει βρήκε κάτι παραπάνω : έναν γοητευτικό συνδυασμό σκακιού και μποξ. Στρατηγικής, ίντριγκας, τακτικισμού, και ωμής βίας. Την ερωτεύτηκε με πάθος, σχεδόν εμμονικά και την «παντρεύτηκε» δια βίου.
Ακόμα και σήμερα, έχοντας υπηρετήσει τα κοινά από διάφορες θέσεις (βουλευτής, υπουργός, Αρχηγός της Καγκελαρίας κ.λπ) δηλώνει πως η πολιτική είναι το μόνο πράγμα που τον κάνει να «αισθάνεται ζωντανός».
Αυτό και – παρόλο που, φυσικά, δεν θα το ομολογούσε ποτέ – η άσκηση εξουσίας…
Ο «Κύριος Νο 2»
Στην πραγματικότητα, η πολιτική του καριέρα – όπως και η ζωή του – θα μπορούσε να χωριστεί σε δύο φάσεις : την περίοδο του Kohl, και αυτή της Merkel. Ήταν – και είναι ακόμα – το πανίσχυρο «νούμερο 2», δύο εξίσου ισχυρών Καγκελάριων. Και οι δύο τον πρόδωσαν. Δίπλα στον Ηelmut Kohl, τον μέντορά του, έμεινε 16 χρόνια – ως βοηθός, συνεργάτης, επικεφαλής του γραφείου του, πιστός φίλος.
Ο Kohl του έδωσε την ευκαιρία να γίνει ο βασικός διαπραγματευτής και ουσιαστικά αρχιτέκτονας της συμφωνίας που ένωσε ειρηνικά την Δυτική με την Ανατολική Γερμανία (σ.σ. αυτό που ο ίδιος θεωρεί το πολιτικό του magnum opus). Ο Κοhl δήλωνε σε κάθε ευκαιρία πως τον προόριζε για διάδοχό του.
To μόνο πρόβλημα είναι πως ο Kohl δεν είχε ποτέ σκοπό να του παραδώσει το κόμμα. Αν είχε παραμερίσει πριν από τις εκλογές του 1998 αντί να διεκδικήσει μια πέμπτη θητεία κόντρα στον Σοσιαλδημοκράτη Gerhard Schroeder, ο φιλόδοξος δικηγόρο από τον Freiburg, μπορεί να είχε γίνει Καγκελάριος.
Δυό χρόνια αργότερα, όταν ξέσπασε το σκάνδαλο με τις παράνομες χρηματοδοτήσεις του CDU, και αποκαλύφθηκε ότι ο herr Schäuble είχε λάβει 100.000 μάρκα από έναν έμπορο όπλων, ο Kohl τον άφησε ακάλυπτο. Ο Schäuble αναγκάστηκε να παραιτηθεί. Έκτοτε οι δυό τους δεν ξαναμίλησαν.
Τότε, στην ηγεσία του CDU αναδείχτηκε η γυναίκα που «πάτησε» πάνω στο σκάνδαλο για να ανέλθει ταχύτατα. Μια νέα, «αδιάφθορη» Γενική Γραμματέας, η Ανατολικογερμανίδα protégé του που ο ίδιος o Schäuble είχει χρίσει βουλευτή: η Αngela Merkel.
Η ίδια, πέντε χρόνια αργότερα, (παρότι αρνήθηκε να στηρίξει την υποψηφιότητά του για την προεδρία της Ομοσπονδίας – άλλη μια προδοσία…) του έδωσε το χαρτοφυλάκιο του υπουργείου Εσωτερικών, στη δεύτερή της κυβέρνηση, εκπλήσσοντας τους πάντες. Τους πάντες, αλλά όχι τον ίδιο τον Schäuble, ο οποίος δηλώνει ατάραχα πως «πολιτική σημαίνει ανταγωνισμός, ιδίως για ανθρώπους σε υψηλά αξιώματα. Αν δεν το ξέρεις αυτό, δεν είσαι κατάλληλος για την πολιτική». Τώρα πια λέει, πως ίσως «είναι καλύτερα που δεν έγινα Καγκελάριος, μπορεί να μην ήμουν καλός».
Μέχρι σήμερα, είχε το μερίδιό του από εκπλήξεις κάθε είδους. Έμαθε να τις περιμένει. «Μπορείς να ζήσεις» εξηγεί «μια γεμάτη ζωή, αν αναγνωρίσεις πως είναι πεπερασμένη και τελείως απρόβλεπτη και πως τα πράγματα μπορεί να αλλάξουν από τη μια στιγμή στην άλλη. Την ημέρα της επανένωσης των δύο Γερμανιών, στις 3 Οκτωβρίου 1990, σίγουρα δεν μπορούσα να φανταστώ πως εννέα μέρες αργότερα θα βρισκόμουνα στην εντατική μονάδα της Πανεπιστημιακής Κλινικής του Freiburg, περισσότερο νεκρός, παρά ζωντανός…»
Ο άντρας με τις δυο ζωές
Το περιστατικό που χώρισε τη ζωή του στα δύο, είναι γνωστό στους περισσότερους. Εκείνο τον Οκτώβριο, στον πυρετό της προετοιμασίας για τις πρώτες εκλογές μετά την γερμανική ενοποίηση, ο 48χρονος Wolfgang Schäuble περιόδευε στην εκλογική του περιφέρεια -στο ομοσπονδιακό κρατίδιο της Βάδης – Βυρτεμβέργης – διεκδικώντας την επανεκλογή του στην Ομοσπονδιακή Βουλή. Στις 12 του μηνός, μιλούσε σε μια μπιραρία στο Oppenau, ένα γραφικό κεφαλοχώρι, στον Μέλανα Δρυμό.
Μετά το τέλος της ομιλίας του, ένας άντρας από το ακροατήριο έβγαλε από το μπουφάν του ένα 38άρι περίστροφο και πυροβόλησε προς το μέρος του Schäuble τρείς φορές : η μία σφαίρα τον βρήκε στο δεξί μάγουλο και η άλλη στην σπονδυλική στήλη.
Το μόνο που πρόλαβε να πει, πριν σωριαστεί σαν σακί στο έδαφος ήταν «δεν αισθάνομαι τα πόδια μου». Μεταφέρθηκε αμέσως στο Freibourg όπου οι γιατροί έδωσαν μάχη για να τον κρατήσουν στη ζωή. Τα κατάφεραν. Το τίμημα ήταν ακριβό: στο εξής, θα περνούσε το υπόλοιπο της ζωής του στο αναπηρικό καροτσάκι. Παράλυτος από τη μέση και κάτω.
Ο δράστης της επίθεσης Dieter Kaufmann «ταυτοποιήθηκε» ως επικίνδυνος ψυχοπαθής. Τον Μάιο του 1991 προσήχθη σε δίκη, αλλά κρίθηκε ανίκανος για τον καταλογισμό επειδή έπασχε από βαριάς μορφής σχιζοφρένεια. Διατάχθηκε ο εγκλεισμός του σε ψυχιατρική κλινική.
Όσο για τον dr Wolfgang Schäuble; Το δεύτερο 24ωρο της νοσηλείας του, απαίτησε από την γυναίκα του να του διαβάσει τις εφημερίδες. Την πρώτη βδομάδα και ενώ μετά βίας μπορούσε να μιλήσει, άρχισε να υπαγορεύει στους συνεργάτες του κείμενα για ένα βιβλίο που έγραφε για την γερμανική ενοποίηση.
Τρείς μήνες αργότερα, εκλέχτηκε πανηγυρικά βουλευτής και επέστρεψε στην ενεργό πολιτική σκηνή. Ήταν ο μόνος Γερμανός πολιτικός, ως τότε, που είχε τολμήσει κάτι τέτοιο, ένα υβρίδιο ήρωα, δημόσιου αξιοπερίεργου και «φρικιού», κόντρα στην εικόνα του «ρωμαλέου» πολιτικού άντρα.
Ο ίδιος λέει, πως η μόνη αμφιβολία που είχε ποτέ ήταν «αν θα είχα τα προσόντα για τη δουλειά», αλλά όταν ρώτησε τον Helmut Kohl, του απάντησε πως ο Franklin Roosevelt έβγαλε τέσσερις προεδρικές θητείες πάνω στο αναπηρικό καρότσι. Μέχρι σήμερα, δηλώνει – με κείνη την χαρακτηριστική, πικρή του ειρωνεία – το μόνο στο οποίο τον έχει δυσκολέψει η «κατάστασή» του είναι το ότι δεν μπορεί να πάει σε πολλά cocktail parties – αλλά ποιος νοιάζεται για τα cocktail parties; Το άλλο πρόβλημα είναι ότι στα Eurogroups δεν μπορεί να μετακινηθεί εύκολα προς την πλευρά των συναδέλφων του – δυστυχώς πρέπει εκείνοι να πάνε προς το μέρος του.
«Αλλά πιστεύω να ξέρουν», προσθέτει «πως δεν το κάνω επειδή τους σνομπάρω….»
Είρων, μοναχικός, σκληρός φεντεραλιστής
Εκτός από τα υπονοούμενα πως έκανε καριέρα λόγω της αναπηρίας του, το μόνο πράγμα που απεχθάνεται περισσότερο είναι οι ψίθυροι πως το «ατύχημά» τον έκανε σκληρό, δύσκολο, τυραννικό. «Τα αδέλφια μου, όταν ζούσαν έλεγαν πως δεν άλλαξα καθόλου», λέει με ένα μισό-σοβαρό χαμόγελο, σηκώνοντας περιφρονητικά τους ώμους. «Είμαι ο ίδιος απαίσιος άνθρωπος που ήμουν και παλιότερα…».
Μόνο που αυτό δεν είναι αλήθεια. Πολιτικά, φαίνεται ολοκάθαρα στις θέσεις που υιοθέτησε έκτοτε, πυροδοτώντας τη σφοδρή κριτική της γερμανικής αριστεράς. Το 2003, υποστήριξε θερμά τον πόλεμο κατά του Ιράκ.
Τάχθηκε υπέρ του στρατόπεδου, στο Γκουαντάναμο, ενώ ως υπουργός Εσωτερικών το 2007 πρότεινε μέτρα ακραία, αστυνομοκρατικά, σχεδόν φασιστικά: προληπτική σύλληψη υπόπτων για θέματα τρομοκρατίας, χρησιμοποίηση του γερμανικού στρατού για «επιχειρήσεις τήρησης της τάξης» στο εσωτερικό της χώρας, συστηματική παρακολούθηση του Ιnternet και υποκλοπές e-mails από κυβερνητικές υπηρεσίες,ακόμα και «στοχευμένες δολοφονίες» (!) τρομοκρατών από τις αρχές ασφαλείας.
Σε προσωπικό επίπεδο, είναι βέβαιο πως ο herr Schäuble είναι λιγότερο ανεκτικός, πιο νευρικός, πιο ανυπόμονος, θέλει τα πράγματα να γίνονται γρήγορα, αποτελεσματικά, με τον δικό του τρόπο. Για την ακρίβεια πιστεύει πως οι άνθρωποι χωρίζονται σε δυό κατηγορίες: αυτούς που πέρασαν δια πυρός και σιδήρου και στάθηκαν όρθιοι και τους άλλους.
Για τους δεύτερους δεν έχει στάλα οίκτο, όπως μπορούν να βεβαιώσουν ορισμένοι από τους – πρώην – συνεργάτες του, όπως π.χ. ο πρώην εκπρόσωπος του γραφείου του Michael Offer, τον οποίο «κατσάδιασε» δημόσια πως δεν είναι σε θέση «ούτε να μοιράσει ένα ενημερωτικό δελτίο». Και αυτό, live, στη διάρκεια μιας συνέντευξης Τύπου, σε μια αίθουσα γεμάτη δημοσιογράφους και κάμερες.
Το περιστατικό, φυσικά, καταγράφηκε, έγινε viral στο Υοu Tube και ο Οffer παραιτήθηκε την επόμενη μέρα, Όσο για τον Schäuble, όταν ρωτήθηκε είπε πως «ωχ, ήταν ένα από αυτά τα αστεία περιστατικά, που οι νέες τεχνολογίες τα κάνουν να δείχνουν σημαντικά». Ναι, λέει, το ξέρει πως δεν έχει χιούμορ. Του αρέσει να κοροϊδεύει λίγο και ο πολύς κόσμος δεν καταλαβαίνει το «πνεύμα» του.
«Η γυναίκα μου μου λέει πως θα ΄πρεπε να χαμογελάω πιο συχνά» Mε την Ingeborg Ηensle – Schäuble, (επίσης οικονομολόγο και πρόεδρο ενός γερμανικού οργανισμού για την καταπολέμηση της πείνας στον Τρίτο κόσμο) γνωρίστηκαν στο Πανεπιστήμιο.
Είναι παντρεμένοι 46 χρόνια, έχουν αποκτήσει 4 παιδιά: τρείς κόρες, την Christine, την Juliane και την Αnna και έναν γιό, τον Hans-Jörg. Η Juliane είναι δημοσιογράφος, επικεφαλής του γραφείου πολιτικού ρεπορτάζ της «Tagesspiegel» (σ.σ. δεν έχει γράψει, ποτέ, λέει, ούτε μια γραμμή για τον πατέρα της, αρνείται να παίξει το ρόλο του «σκιώδους» γραφείου Τύπου του).
H Christine με σπουδές νομικής, είναι εκπρόσωπος του τμήματος Κινηματογραφίας μιας μεγάλης media company, η Anna δικηγορεί στο Αμβούργο και ο Hans-Jörg – με master στη Διοίκηση Επιχειρήσεων, είναι CEO μιας μεγάλης εταιρείας.
Το «ατύχημα», λένε οι συνεργάτες του, μπορεί να τον έκανε πιο μονήρη, πιο απρόσιτο, όμως τον έφερε πιο κοντά στην οικογένειά του. Ο herr Schäuble έχει τεράστια αδυναμία στις κόρες του. Τους τηλεφωνεί πολύ συχνά και μιλάει με τις ώρες μαζί τους- και η μόνη στιγμή που μπορεί κανείς να τον πετύχει στις «καλές» του, είναι μετά από ένα τέτοιο τηλεφώνημα….
Κατά τα άλλα, είναι ένας τυπικός, workaholic Γερμανός. Δουλεύει 43 χρόνια, σε εξαντλητικούς ρυθμούς, με ελάχιστα διαλείμματα που τα αφιερώνει σε ασκήσεις γυμναστικής σε ένα κωπηλατικό μηχάνημα, σε μια έξοδο στο θέατρο ή σε μια συναυλία.
Τον περισσότερο καιρό θα τον δει κανείς πίσω από το γραφείο του, ή σε αίθουσες συσκέψεων ή σε διαδρόμους, να σπρώχνει το καρότσι του, (σ.σ. εκτός από την γυναίκα του ή την Christine Lagarde, την μόνη πολιτικό που δηλώνει πως θαυμάζει, δεν επιτρέπει σε κανέναν άλλο να τον «τσουλάει») πάντα βιαστικό, να μιλάει, να αναλύει, να δίνει οδηγίες, να καταστρώνει πλάνα με ένα παράξενο, σχεδόν ηρωικό πείσμα.
«Η επιμονή μοιάζει να είναι κάτι ηρωικό», λέει «αλλά δεν βλέπω τον εαυτό μου σαν ήρωα. Η πολιτική με ευχαριστεί, παρότι μερικές φορές το βάρος που κουβαλάει κανείς σ’αυτή τη δουλειά είναι επώδυνο».
Το δικό του βάρος είναι η ενωμένη Ευρώπη, έτσι όπως την οραματίστηκε: μια καλολαδωμένη μηχανή, μια ανθούσα επιχείρηση με ένα «σκληρό» ευρώ και μια κεντρική κυβέρνηση, με την Γερμανία στην κορυφή.
Όποιος επιχειρεί να την βλάψει – στην συγκεκριμένη περίπτωση οι «τεμπέληδες» Έλληνες, με την επιμονή τους να αγνοούν τους κανόνες – καλά θα κάνει να φύγει. Θα ήταν ένα «ατύχημα» για τη δημοκρατία, ίσως, ένα πλήγμα στην ιδέα της Ευρώπης των λαών, αλλά ο herr Schäuble δεν πολυνοιάζεται γι’αυτό. Ατυχήματα, στη ζωή, συμβαίνουν.
Αυτός, ειδικά, το ξέρει πολύ καλά…