Τα ζοφερά αποτελέσματα της παράνομης διακίνησης των ναρκωτικών και γνωστά σε όλους είναι και καλά καταγραμμένα.
Και μιλάμε τόσο για το οργανωμένο έγκλημα που καραδοκεί στην εμπορία όσο και το μικροέγκλημα που έχει να κάνει με τον εθισμό του χρήστη.
Σε μεγαλύτερη μάλιστα κλίμακα, ο δείκτης δολοφονιών στην Κεντρική Αμερική έχει εκτοξευτεί, την ίδια ώρα που ο ρόλος της ηρωίνης στη χρηματοδότηση του Ισλαμικού Κράτους και της αλ-Κάιντα είναι πιστοποιημένος εδώ και κάμποσο καιρό.
Όλοι παραδέχονται λοιπόν πως σίγουρα υπάρχει κι άλλος δρόμος και η Πορτογαλία είναι εδώ σταθμός. Ένα πείραμα σε εξέλιξη δηλαδή που μπορεί να δείξει το μέλλον των εθνικών και διεθνών πολιτικών.
Η Πορτογαλία αποποινικοποίησε όλα τα ναρκωτικά το 2001 (αποποινικοποίησε, όχι νομιμοποίησε) και έχει δει έκτοτε δραστικές κοινωνικές αλλαγές. Όπως αβυσσαλέες πτώσεις στα ποσοστά θανάτου από υπερβολική χρήση ή νοθευμένες ουσίες, στις παθήσεις που συνδέονται με τη χρήση, αλλά και στον ίδιο τον δείκτη εγκλήματος που συνδέεται με τα ναρκωτικά.
Την αλλαγή στη νομοθεσία έφερε εξάλλου η κλιμάκωση στη χρήση της δεκαετίας του 1990, όταν η Πορτογαλία γνώρισε μια «επιδημία ηρωίνης», όπως την είπαν, η οποία κατέληξε με το αστρονομικό 1% του πληθυσμού της να είναι χρήστες του επικίνδυνου ναρκωτικού. Και την ίδια ώρα να έχει η χώρα τον υψηλότερο δείκτη κρουσμάτων AIDS, AIDS που συνδεόταν με τις συνθήκες χρήσης. Μόνο που οι Πορτογάλοι είχαν τη φρόνηση να αναγνωρίσουν το πρόβλημα και να κρίνουν πως η δίωξη και η απαγόρευση δεν δούλευαν.
Σήμερα η Πορτογαλία έχει τον δεύτερο χαμηλότερο ρυθμό θανάτων από ναρκωτικά σε όλη την Ευρώπη, μόλις 3 θανάτους ανά 1 εκατ. ανθρώπους, εκεί που στη Βρετανία, για παράδειγμα, το αντίστοιχο νούμερο κυμαίνεται στους 44 θανάτους. Κι αυτό γιατί οι εξαρτημένοι αντιμετωπίζονται ως πολίτες ίδιας κατηγορίας, καθώς οι κρατικές αρχές ελέγχουν τις ουσίες και ρυθμίζουν τη διακίνησή τους στους χρήστες.
Αλλά και το παιχνίδι της γάτας με το ποντίκι μεταξύ χρηστών, διακινητών και αστυνομίας σταμάτησε, κάνοντας άπαντες να αναρωτιούνται γιατί κανείς σχεδόν δεν πεθαίνει σήμερα στην Πορτογαλία από υπερβολική δόση ναρκωτικών ή εγκλήματα που συνδέονται με τη διακίνησή τους.
Ο αρχιτέκτονας του τολμηρού σχεδίου, ο δρ Joao Goulao, υποδεικνύει πάντως πως η αποποινικοποίηση, την ώρα που είναι το πρώτο γενναίο βήμα, δεν είναι από μόνη της πανάκεια: «Είναι πολύ δύσκολο να αναγνωρίσει κανείς έναν αιτιώδη δεσμό μεταξύ της ίδιας της αποποινικοποίησης και των θετικών τάσεων που παρατηρούνται».
«Η πραγματικότητα είναι πως η ναρκο-κατάσταση της Πορτογαλίας έχει βελτιωθεί σημαντικά σε αρκετά σημεία-κλειδιά», μας λέει στη σχετική ανάλυσή του το Τransform Drug Policy Institute, «κυρίως, οι μολύνσεις από HIV και οι θάνατοι από τα ναρκωτικά έχουν μειωθεί, την ίδια ώρα που η δραματική αύξηση στη χρήση που φοβούνταν πολλοί απέτυχε να πραγματοποιηθεί».
Μέσα σε όλα, η παράνομη διακίνηση ναρκωτικών και όσα σκοτεινά φέρνει αυτή στις βαλίτσες της πατάχθηκαν ολότελα στην Πορτογαλία, ένα παρεμπόριο δισεκατομμυρίων δηλαδή που καταλήγει στο «βαποράκι» του δρόμου.
Η πλειονότητα των ναρκο-θανάτων προκαλείται εξάλλου από την παράνομη διάθεση των ουσιών, κι εδώ απάντησε αποφασιστικά η Πορτογαλία με βούληση και σθένος. Γι’ αυτό και ο δρ Goulao λέει τώρα πως κάθε φορά που μια εθνική κυβέρνηση κάθεται και συζητά πολιτικές απαγόρευσης των ναρκωτικών, οφείλει να στρέψει το βλέμμα της στην Πορτογαλία…