Παροιμία είναι ένα σύντομο απόφθεγμα που εκφράζει (τις περισσότερες φορές με αλληγορικό τρόπο) ισχυρισμούς που αποτελούν το απόσταγμα μακράς πείρας πολλών ανθρώπων.
Έτσι, οι παροιμίες προσλαμβάνουν πολλές φορές διδακτική σημασία. Διακρίνονται από ζωηρή και πλούσια σε εικόνες φαντασία, ενώ τις περισσότερες φορές έχουν τη μορφή κάποιου δίστιχου.
Αν και οι παροιμίες έχουν περάσει στο συνείδηση του κόσμου σαν λαϊκή σοφία, δεν παύουν να αποτελούν και αυτές με την σειρά τους ένα είδος λογικής πλάνης όπως η πλάνη της προσφυγής στην πλειοψηφία.
Ας δούμε 60 από τις πιο γνωστές παροιμίες που λέμε στην χώρα μας μαζί με την επεξήγηση τους.
1.Άβρακος έβαλε βρακί, σε κάθε πόρτα το έδειχνε.
Ο αγροίκος και ανόητος νεόπλουτος επιδεικνύει με κομπασμό τα πλούτη του στους άλλους.
2.Αγάλια αγάλια γίνεται η αγουρίδα μέλι
Όλα απαιτούν ανάλογο χρόνο για να ολοκληρωθούν, να ωριμάσουν, είτε πρόκειται για έργα ανθρώπων είτε για φαινόμενα της φύσης.
3.Αγαπά ο Θεός τον κλέφτη, αγαπά και τον νοικοκύρη.
Το κακό θριαμβεύει πρόσκαιρα. Τελικά το δίκιο αποκαθίσταται.
4.Αγέρας και γυναίκα δεν κλειδώνονται.
Η γυναίκα είναι σαν τον αέρα. Δεν είναι δυνατόν να την κρατήσει κανείς με περιοριστικά μέτρα.
5.Αγκάθια έχει στον κώλο του.
Λέγεται για άτομα με μεγάλη κινητικότητα και ανησυχία.
6.Αλλού ο παπάς κι αλλού τα ράσα του.
Λέγεται για τους απρόσεκτους και τους ακατάστατους, που δεν φροντίζουν σωστά τις υποθέσεις τους.
7.Αλλού τηρά κι αλλού βλέπει.
Λέγεται για τους κρυψίνοες και υποκριτές.
8.Αν δεν γονάτιζε γκαμήλα, δεν θα την φορτώνανε.
Συχνά, ο άνθρωπος αδικείται επειδή δεν προβάλλει αντίσταση στις αξιώσεις των άλλων.
9.Αν δώσεις το δάχτυλο σου παίρνουν το χέρι.
Λέγεται για άπληστους και αγροίκους, που κάνουν εύκολα κατάχρηση της προσφοράς των άλλων.
10.Ανεμομαζώματα, ανεμοσκορπίσματα.
Όσα μαζεύουν οι ριπές του ανέμου, τα σκορπίζουν οι ριπές του ανέμου και μεταφορικά, τα αποκτηθέντα με κακό τρόπο χάνονται με κακό τρόπο.
11.Άνθρωπος αγράμματος, ξύλο απελέκητο.
Αυτονόητη παροιμία.
12.Άνοιξε η γη και τον κατάπιε.
Λέγεται α) γι’ αυτούς που χάνονται χωρίς να αφήσουν ίχνη, β) για κάποιους που νιώθουν ξαφνικά ντροπή και μετάνοια για κάποια κακή τους πράξη.
13.Αντί για λαγό έβγαλε αρκούδα.
Συχνά, όσοι αναμένουν κάτι καλό πέφτουν σε απροσδόκητη συμφορά.
14.Απ’ αγάπη, πήρε ο κοχλιός την πεταλούδα.
Σαρκάζει τις αταίριαστες, αφύσικες και γελοίες ενώσεις και συνεργασίες.
15.Απ’ αγκάθι βγαίνει ρόδο κι από ρόδο βγαίνει αγκάθι.
Από κακούς γονείς βγαίνουν καλά παιδιά και αντίστροφα.
16.Βάλε μάνταλο στην πόρτα να κοιμάσαι ήσυχος.
Αυτονόητη παροιμία
17.Βαρεί τη θύρα, ν’ ακούσει η παραθύρα.
Λέγεται για όσους δεν τολμούν ή απλώς αποφεύγουν να πουν κάτι καταπρόσωπο και το υποδηλώνουν με υπαινιγμούς και πλάγια λόγια.
18.Βασιλικός κι αν μαραθεί, την μυρουδιά τη έχει.
Οι ταλαντούχοι, οι ευπρεπείς και οι έντιμοι άνθρωποι διατηρούν την αξία και το ήθος τους, ακόμη και στις πιο μεγάλες συμφορές.
19.Βασιλικός στην πόρτα μας κι εμείς τονε ζητούμε.
Συχνά, ψάχνουμε να βρούμε πράγματα που τα έχουμε μπροστά μας.
20.Βάστα με να σε βαστώ να ανεβούμε στο βουνό.
Η συνεργασία και η αλληλοβοήθεια είναι βασικές για τη επιτυχία και την πρόοδο.
21.Βγάζει απ’ τη μύγα ξίγκι.
Λέγεται για φιλάργυρους ή πλεονέκτες που προσπαθούν να αποκομίσουν κέρδη από το τίποτα.
22.Βελόνι δεν πέφτει χάμω.
Μιλά για περιπτώσεις ασφυκτικού συνωστισμού.
23.Βοήθα με φτωχέ, να μην σου μοιάσω.
Αναφέρεται σε πλούσιους σε πλούσιους πλεονέκτες, που εκμεταλλεύονται την αδυναμία των φτωχών.
24.Βουνό με βουνό δεν σμίγει.
Μόνο τα βουνά δεν σμίγουν. Οι άνθρωποι, απεναντίας, μπορεί να συναντηθούν ξανά.
25.Βρήκε η τρύπα το καρφί της.
Βρήκε το ταίρι του.
26.Βυζαίνει γάλα ακόμη.
Λέγεται για άτομα πολύ νεαρά και άπειρα.
27.Γάτα στο σακί, ποντικούς δεν πιάνει.
Δεν φταίει κανείς που δεν κάνει τη δουλειά του όταν τον παρεμποδίζουν.
28.Γελά ο τρελός στ’ αγέλαστα.
Ο χαζός γελά χωρίς λόγο. Παραμόρφωση αρχαίας « Γελά δ’ ο μωρός κάν τι μή γελοίον ή»
29.Για χάρη του βασιλικού ποτίζεται και η γλάστρα.
Αναφέρεται για τις πράξεις μας που θέλουν να ωφελήσουν κάποιους και ωφελούν άλλους.
30.Γιάννης κερνά και Γιάννης πίνει.
Λέγεται, για όσους φροντίζουν τον εαυτό τους, ενώ υποτίθεται πως εξυπηρετούν άλλους.
31.Γλώσσα παπούτσι, μυαλό κουκούτσι.
Λέγεται για φλύαρους που μιλάνε δίχως να σκέφτονται.
32.Γόνατα που δεν κοπιάζουν, κοιλιά δεν θεραπεύουν.
Αν δεν δουλέψεις, δεν θα φας.
33.Γριά το μεσοχείμωνο θυμήθηκε πεπόνι.
Αναφέρεται για παράξενες επιθυμίες, εκτός χρόνου.
34.Γυρεύει βελόνι στ’ άχυρα.
Λέγεται, όταν μάταια ψάχνει κάποιος κάτι, που έχει χαθεί σε ένα μεγάλο πλήθος.
35.Δάσκαλε που δίδασκες και νόμο δεν εκράτεις.
Λέγεται για όσους δίνουν σωστές συμβουλές και οι ίδιοι δεν τις τηρούν.
36.Δε δίνει του αγγέλου του νερό.
Αυτονόητη.
37.Δέκα μέτρα κι ένα κόψε.
Μην κάνεις κάτι πριν το υπολογίσεις σωστά και καλά.
38.Δεματιάζει αβγά.
Αναφέρεται για όσους επιχειρούν τα αδύνατα, ματαιοπονούν.
39.Δεν έχει η γλώσσα κόκαλα και κόκαλα τσακίζει.
Ο λόγος, έχει μεγάλη δύναμη και προς το καλό και προς το κακό.
40.Δος κρασί να βγει η αλήθεια.
Το κρασί, λύνει την γλώσσα των ανθρώπων και τους κάνει, άθελά τους, να αποκαλύπτουν τα μυστικά τους.
41.Δούλευε να φας και κλέψε να ‘χεις.
Ο άνθρωπος συντηρείται με την δουλειά του, αλλά για να πλουτίσει, πρέπει να κλέψει.
42.Δυο καρπούζια σε μια μασχάλη δεν κρατιούνται.
Αυτονόητη.
43.Έβαλε λυτούς και δεμένους.
Χρησιμοποίησε όλα τα μέσα για να πετύχει τον σκοπό του.
44.Έβαλε την αλεπού να φυλά τα πρόβατα.
Αναφέρεται σε περιπτώσεις που αναθέτουμε μια δουλειά σε κάποιον που θα την εκμεταλλευτεί για δικό του όφελος.
45.Έγιναν από δυο χωριά.
Έγιναν εχθροί.
46.Έγιναν νερό κι αλάτι.
Έγιναν φίλοι.
47.Εγώ γελώ με 12 και 13 με μένα.
Λέγεται γι’ αυτούς που περιγελούν τους άλλους, ενώ οι ίδιοι είναι άξιοι για γέλια.
48.Εγώ είπα κι εγώ άκουσα.
Πήγαν τα λόγια μου χαμένα.
49.Εγώ λέω στο σκύλο μου κι ο σκύλος στην ουρά του.
Λέγεται για όσους μεταβιβάζουν τις ευθύνες τους στους άλλους.
50.Εδώ καράβια πνίγονται, βαρκούλες αρμενίζουν.
Λέγεται, για όσους διδάσκονται από τα λάθη και τις ατυχίες των άλλων.
51.Εδώ σε θέλω κάβουρα να περπατάς στα κάρβουνα.
Στους κινδύνους φαίνονται οι ικανοί και άξιοι άνθρωποι.
52. Είναι διαβόλου κάλτσα.
Είναι φοβερά έξυπνος και πονηρός.
53.Εκεί που μας χρωστούσανε, μας πήραν και το βόδι.
Όταν μπλέκει κάποιος με αδίστακτους ανθρώπους, βγαίνει πάντα ζημιωμένος.
54.Εκύλισε ο τέντζερης και βρήκε το καπάκι.
Βρήκε ο όμοιος τον όμοιο.
55.Ελάτε γνωστικοί να φάτε του τρελού το βιος.
Λέγεται για τον ανόητο πλούσιο, που τα αγαθά του τα τρων οι επιτήδειοι.
56.Έμεινε πανί με πανί.
Αυτονόητο.
57.Εμπρός γκρεμός και πίσω ρέμα.
Λέγεται για κάποιον που αντιμετωπίζει κινδύνους και δεν βρίσκει διέξοδο.
58.Ευχή γονιού, ευχή Θεού.
Η ευχή του γονιού είναι εξομοιωμένη με την ευχή του Θεού.
59.Ζεματισμένος γάτος, φοβάται και το κρύο νερό.
Αυτονόητη.
60.Ζήσε μαύρε (Μάη) μου να φας τριφύλλι.
Λέγεται για μάταιες ελπίδες, που δεν μπορούν να πραγματοποιηθούν.
Πηγή: «Ελληνικές παροιμίες» από τις εκδόσεις περιοδικός τύπος.