Υπηκοότητα: ο νομικός και πολιτικός δεσμός που συνδέει το άτομο ως πολίτη ενός κράτους με το κράτος αυτό!
Ιθαγένεια: ο νομικός και πολιτικός δεσμός που συνδέει το άτομο ως πολίτη με το κράτος στο οποίο ανήκει!
Συνειδητοποιείτε την διαφορά μεταξύ των 2 όρων;
Στην υπηκοότητα έχουμε να κάνουμε απλά με τον πολιτικό δεσμό ανάμεσα στον πολίτη και το κράτος, ενώ στην ιθαγένεια έχουμε να κάνουμε με τον πολιτικό δεσμό ανάμεσα στον πολίτη και το κράτος στο οποίο αυτός ανήκει!
Πιο αναλυτικά:
Τι είναι η ιθαγένεια και πως αποκτάται;
Ιθαγένεια είναι ο νομικός, πολιτικός, πολιτιστικός, πολιτισμικός και συναισθηματικός δεσμός που συνδέει το άτομο με την κοινότητα από την οποία κατάγεται, η οποία κοινότητα αποτελείται συνήθως από τα μέλη μιας φυλής και χαρακτηρίζεται από κοινή γλώσσα, χρήση κοινού εδάφους, κοινά ήθη, έθιμα, παραδόσεις και πολιτισμός. Όσο για την απόκτηση, η ιθαγένεια μεταδίδεται από γονιό σε τέκνο.
Συνεπώς η όποια ιθαγένεια είναι μια ιδιότητα την οποία απλά έχεις ή δεν έχεις. Δεν χορηγείται και δεν αφαιρείται. Και επειδή μόνο μια ιθαγένεια μπορεί να έχει κάποιος, η εκ των υστέρων αναγνώρισή της γίνεται βάσει του δίκαιου της καταγωγής (ius sanguinis) εφόσον υπάρχουν τα προαναφερόμενα χαρακτηριστικά που συνδέουν το άτομο με την εν λόγω ομάδα.
ΣτΕ 1644/2010 (Δ ́Τμήμα)
Για την απόκτηση της ελληνικής ιθαγένειας από ομογενή απαιτείται, πέραν της ελληνικής καταγωγής και η ύπαρξη ελληνικής εθνικής συνείδησης, συναγομένης από την εν γένει συμπεριφορά του και τα λοιπά χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του ενδιαφερόμενου (στοιχεία προσδιορισμού της ελληνικής εθνικής συνείδησης, η γνώση της ελληνικής γλώσσας ή της ποντιακής διαλέκτου, η επαφή του ενδιαφερομένου με τα ελληνικά ήθη, έθιμα και τις παραδόσεις, όπως διαμορφώθηκαν στους τόπους διαμονής των Ελλήνων, αλλά και κάθε άλλο πρόσφορο στοιχείο)
(Δημοσιευμένη στην Επετηρίδα Δικαίου Προσφύγων και Αλλοδαπών 2010, εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα).
Παρά ταύτα όμως, η ελληνική νομοθεσία, εντελώς αυθαίρετα βέβαια, απονέμει ελληνική ιθαγένεια σε αλλογενείς. Πως το πετυχαίνει αυτό ;; “Μπερδεύοντας” την έννοια της ιθαγένειας με εκείνη της υπηκοότητας !
Τι είναι η υπηκοότητα;
Υπηκοότητα είναι ο νομικός και πολιτικός δεσμός που συνδέει το άτομο ως πολίτη με την Πολιτεία (κράτος) και από την οποία πηγάζουν τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις για αμφότερα τα μέρη.
Η υπηκοότητα αποκτάται:
– αυτομάτως από εκείνους που έχουν την ιθαγένεια του συγκεκριμένου κράτους έθνους ή είναι μέλη μειονοτήτων που κατοικούν στην επικράτεια του
– με την διαδικασία της πολιτογράφησης από τους υπόλοιπους. Με αυτή την διαδικασία, σε εξαιρετικές περιπτώσεις υπάρχει και η δυνατότητα απόκτησης τιμητικής υπηκοότητας, λόγω προσφοράς εξαίρετων υπηρεσιών.
Πολιτογράφηση ονομάζεται η επίσημη διοικητική πράξη, με την οποία ένα κράτος απονέμει την ιδιότητα του πολίτη σε κάποιον που έως τότε ήταν πολίτης άλλου ή κανενός κράτους. Μετά την πολιτογράφησή του, το άτομο εφοδιάζεται με τα απαραίτητα δημόσια έγγραφα (δελτίο ταυτότητας, διαβατήριο κ.ά.) και εξομοιώνεται νομικά με τους υπόλοιπους πολίτες του κράτους, τόσο στα δικαιώματα όσο και στις υποχρεώσεις.
Ενδεχόμενες εξαιρέσεις από την αρχή της ισότητας αφορούν συνήθως ακραία για τον μέσο άνθρωπο ενδεχόμενα, για παράδειγμα στις ΗΠΑ δεν μπορεί να εκλεγεί πρόεδρος. Το ίδιο ισχύει και στην Ελλάδα.
Βάσει των διεθνώς ισχυόντων, πολιτογράφηση μπορεί να τελεστεί μόνο εάν το ζητήσει ο ενδιαφερόμενος και μόνο από την αρμόδια γι’ αυτό δημόσια αρχή. Από εκεί και πέρα, κάθε κράτος θέτει διαφορετικές προϋποθέσεις οι οποίες κατά κανόνα αφορούν την απόδειξη ότι ο αιτούντος έχει προσαρμοστεί στο καινούργιο περιβάλλον, που σημαίνει και ότι είναι σε θέση να ασκήσει αποτελεσματικά τα δικαιώματα του και να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις που ως πολίτης έχει.
Με αυτή την διαδικασία, σε εξαιρετικές περιπτώσεις υπάρχει και η δυνατότητα απόκτησης τιμητικής υπηκοότητας, λόγω προσφοράς εξαίρετων υπηρεσιών.
Υπό πολύ συγκεκριμένες και αυστηρές προϋποθέσεις, η Πολιτεία μπορεί να αφαιρέσει την υπηκοότητα κάποιου. Με σχετική δήλωση στις αρμόδιες Αρχές, υπάρχει βέβαια και η δυνατότητα παραίτησης από την υπηκοότητα.
Τέλος, σε αντίθεση με την ιθαγένεια, η υπηκοότητα μπορεί να είναι πολλαπλή.
Υπηκοότητα ενώσεων κρατών
Ορισμένες ενώσεις κρατών έχουν θεσπίσει καθεστώς θετικών διακρίσεων για τους πολίτες των μελών τους. Αυτό συχνά περιγράφεται ως υπηκοότητα της συγκεκριμένης ένωσης, αν και στην πραγματικότητα είναι αποκλειστικά παράγωγο αποτέλεσμα της κρατικής υπηκοότητας αφού δεν μπορεί κάποιος να είναι πολίτης μόνο της ένωσης, χωρίς να είναι πολίτης κράτους-μέλους.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η ευρωπαϊκή υπηκοότητα, δηλαδή η υπηκοότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης (EU citizenship, La citoyenneté européenne κλπ).
Οποιοσδήποτε είναι πολίτης κράτους-μέλους, καθίσταται αυτομάτως και πολίτης της Ε.Ε., χωρίς αυτό να σημαίνει ότι εξομοιώνεται πλήρως με τους πολίτες των άλλων κρατών-μελών, αλλά ότι του παρέχονται διάφορα προνόμια όπως :
- απαγόρευση κάθε διάκρισης λόγω υπηκοότητας.
- ελεύθερη κυκλοφορία και δικαίωμα διαμονής στο έδαφος των κρατών μελών
- δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι στις εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στις δημοτικές εκλογές στο κράτος μέλος διαμονής
- δικαίωμα διπλωματικής και προξενικής προστασίας
- δικαίωμα αναφοράς προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο
- δικαίωμα προσφυγής στον Ευρωπαίο Διαμεσολαβητή
Η υπηκοότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης θεσπίστηκε από τη συνθήκη του Μάαστριχτ του 1992 και όπως είπαμε συμπληρώνει και δεν αντικαθιστά την υπηκοότητα των κρατών μελών.